«Цифрлық сауат» және «Жасанды интеллект». Жаңа оқу жылында не өзгерді?

Жыл бойы айтылған мәселелер мен оқу бағдарламасында орындалуы керек жағдайлардың атқарылу кезеңінде жаңа оқу жылы жаңа реформалардың жүзеге асатын нағыз сәті. ҚР Оқу-ағарту министрлігінің биылғы жылға енгізген өзгерістеріне қарасақ, жаңа оқу жылы білім беру саласы үшін маңызды бетбұрыс кезеңі болмақ.

Министрлік биылғы жылға қандай жаңалықтар ұсынды? Бұл өзгерістер кімге қалай әсер етеді? Сараптап көрейік.

4,1 миллионнан астам оқушы жаңа оқу жылын бастады

2025-2026 жаңа оқу жылында 8 мың мектеп үш ай алаңсыз жазғы демалыстан келген 4,1 миллионнан астам оқушыға есіктерін қайта ашты. Олардың ішінде 363 461 бірінші сынып оқушысы алғаш рет мектеп табалдырығын аттады.

ҚР Оқу-ағарту министрлігі орта білім беру ұйымдары үшін жариялаған ресми күнтізбесіне сәйкес, 2025 жылғы 2 қыркүйекте басталған жаңа оқу жылы 2026 жылғы 25 мамырда аяқталады. Жалпы оқу жылы әдеттегідей 4 тоқсаннан тұрады. Оның ішінде, балалардың жыл бойындағы каникул кестесі де белгіленді.

Бірінші тоқсан 8 аптаға созылады. Күзгі демалыс 2025 жылдың 27 қазаны мен 2 қарашасы аралығында өтеді. Екінші тоқсан да 8 аптаға жоспарланған. Қысқы каникул 29 желтоқсаннан басталып, 2026 жылғы 7 қаңтарға дейін жалғасады. Сонымен қатар, 1-сынып оқушыларына арналған қосымша демалыс 2026 жылғы 9-15 ақпан аралығында болады. Үшінші тоқсан 10 аптаға созылады. Көктемгі демалыс 19-29 наурыз аралығына белгіленген. Төртінші тоқсан 8 аптаға созылып, 25 мамырда аяқталады.

Жаңа пәндер енгізілді ме?

Биылдан бастап, 4-сынып оқушылары ағылшын тілінен бөлек, француз және неміс тілдерін де меңгеруге мүмкіндік алады. Ерте жастан көптілділікке бейімдеуді мақсат еткен оқу бағдарламасы бастауыш сыныптарға цифрландыру жобасы аясында «Цифрлық сауат» пәнін енгізді. Енді балалар компьютер мен интернетті тек қолдануды ғана емес, қауіпсіз әрі сауатты пайдалануды да үйрене бастайды.

Оқу-ағарту министрлігінің мәліметінше, биыл оқу бағдарламасына енгізілген өзгерістер текке жасалмаған. Арнайы пәндік сараптама комиссиясы құрылып, нәтижесінде 266 оқулық мақұлданған. Айта кетерлігі, арнайы білім беруді қажет ететін ерекше балалар үшін Брайль шрифтімен және үлкейтілген мәтінмен арнайы оқулықтар дайындалды.

Жаңа оқу жылынан бастап «Информатика» пәніне жасанды интеллект элементтері енгізілуде. Бағдарламаның мақсатына сәйкес, балалар ендігіде технологияны тек тұтынып қана қоймай, оны саналы түрде басқарып үйренеді. Сонымен қатар, барлық оқушыға әлемдік деңгейде мойындалған «Day of AI» онлайн курсы қолжетімді. Цифрландырумен болашаққа бағыт алған білім саласында биылғы жылы бірқатар жаңалықтардың бар. Десе де, интернет желісі жай күні нашар ұстайтын ауыл мектептерінің жағдайы алаңдатпай қоймайды.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Баланың бәрі – бірдей. Ауыл баласы мен қала баласының білім алу мүмкіндігі де бірдей болуы керек. «Келешек мектептері» жобасының негізгі мақсаты да – осы», – деп атап өтті.

Биылғы оқу жылындағы тағы бір атап өтер жаңалық – үш ауысымды мектептердің саны төрт есе қысқарды. 2025 жылы 1 қыркүйекте 115 мың оқушыға арналған 83 жаңа мектеп пайдалануға берілді. Оның ішінде әуелі «Келешек мектептері» ұлттық жобасы аясында 57 жаңа форматтағы мектепте 100 мыңға жуық оқушы білім алуды бастады.

Ұлттық жоба негізінде салынған мектептердің қатардағы орта білім ордаларынан айырмашылығын Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының Ғылым жөніндегі вице-президенті Анар ТӘҢІРБЕРГЕНОВА NEGE тілшісіне былай түсіндірді: «Келешек мектептерінің жалпы білім беретін меткептерден басты артықшылығы – онда оқушыларға қолайлы, эргономикалық білім беру кеңістігі жасалған. Бұл мектептердің көлемі типтік жобаларға қарағанда, 15-20%-ға үлкен, ал техникалық жарақтануы 4 есеге артық. Барлық мектептер заманауи жиһазбен және оқу құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етілген, қауіпсіздік шаралары күшейтілген. Аталған жоба балалардың тұратын жеріне қарамастан, заманауи және қауіпсіз жағдайларда сапалы білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған».

Мектептерге ЖИ енгізуге әлі ерте ме?

Биылғы оқу жылында жалпы сыйымдылығы 267 мың оқушыға арналған 232 жаңа мектеп салынады. Сонымен қатар, 245 мектеп жаңғыртудан өтеді, 1000 ауыл мектебі модернизацияланады.

Елімізде демографиялық өсім мен оқушы орындарының тапшылығына байланысты жаңа мектептер салмаса болмайды. Алайда, білім саласындағы түйткілдерді шешуде бағдарламалық өзгерістер мен инфрақұрылымның жаңаруы жеткіліксіз. Білім сарапшысы Нұрлан Қиясов ауыл мен қала мектептерінің білім теңсіздігі әлі де өзектілігін жоғалтпаған мәселе екенін айтады.

«Менің ойымша, елімізде білім сапасын жақсарту үшін ең алдымен білім беру бағдарламалары, мұғалімдердің педагогикалық әдістемелері мен тәрбие жұмыстары заман талабына сай жаңартылуы тиіс. Егер бұл өзгерістер жүзеге аспаса, мектептердің инфрақұрылымын жақсарту немесе материалдық-техникалық базасын күшейту сияқты шаралар түбегейлі нәтиже бермейді. Ал жасанды интеллектіні білім беру жүйесіне енгізу – Қазақстан үшін тым ерте. Себебі, бұл салада педагогикалық әдістемелер нақты дәлелденбеген, елдегі интернеттің сапасы әлсіз, қажетті платформалар мен бағалау жүйелері қалыптаспаған. Бұл білім сапасының нашарлауына алып келуі мүмкін», – дейді сарапшы.

Мектеп мәзірі жаңартылды

Жаңа оқу жылында оқушылардың денсаулығына баса назар аударылады. Денсаулық сақтау министрлігі мектептегі тамақтанудың стандартын бекітті. Енді білім беру ұйымдарындағы ас мәзірінде тұз, қант көп қосылған өнімдер мен фаст-фуд қолданылмайды. Оның орнына балаларға құрамы дәруменге бай жеміс-жидектер мен сусын ретінде сүт өнімдері, компот беріледі.

Осылайша 2025-2026 оқу жылы Қазақстан мектептері үшін бірқатар жаңалықпен басталды. Ел бойынша жүздеген жаңа мектеп ашылып, миллиондаған оқушы жаңартылған бағдарламамен білім алуға кірісті. Балалардың білімі жолындағы әр бастама – елдің жарқын болашағына бағытталған маңызды қадам. Ұрпаққа сапалы білім беру жолындағы өзгерістер орта жолда қалып қоймай, жүйелі жүзеге асады деп сенеміз.

Ақжүніс Нұртаза.