Цифрлық жүйелердің білім беру саласындағы ықпалы және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі рөлі
Цифрландыру – қазіргі қоғамдағы ең маңызды өзгерістердің бірі болып табылады. Қазақстанда білім беру саласында цифрлық технологиялардың қолданылуы артып келеді. Бұл өзгерістердің ең маңызды мақсаттарының бірі – сыбайлас жемқорлықты жою және бюджеттік қаражаттың ашық әрі тиімді игерілуін қамтамасыз ету. Түркістан облысында іске қосылған бірыңғай цифрлық есеп жобасы осы бағыттағы алғашқы қадамдардың бірі.
Түркістан облысында 2023 жылы басталған бұл жобаның негізгі мақсаты – білім беру ұйымдарының қаржылық есеп жүргізу процесін автоматтандыру. Бюджеттік қаражаттарды тиімді және ашық басқару білім саласының дамуына ықпал етіп, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға бағытталған. Әсіресе, білім беру ұйымдарында бюджеттің дұрыс жоспарланбауы мен қаржылық бақылаудың әлсіздігі мәселелері жиі кездеседі. Сондықтан, бұл жоба тек қаржылық операцияларды басқаруды оңтайландырумен ғана емес, сондай-ақ білім беру саласындағы әділетсіздіктер мен заңсыз әрекеттердің алдын алумен де байланысты.
Жобаның құрылымы және іске асыру кезеңдері
Жоба аясында Түркістан облысының бірнеше қаласы мен ауданындағы білім беру ұйымдары пилоттық негізде жаңа цифрлық жүйеге көшті. Бұл жүйе «Фаворит» деп аталатын бұлтты бухгалтерия бағдарламасы негізінде жұмыс істейді. Бағдарлама арқылы мектептер мен басқа да білім беру ұйымдары өздерінің бюджеттік қаражаттарын жоспарлап, оның орындалуын бақылауды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бұл жүйе бюджеттің дұрыс игерілуіне бақылау жасап, мұғалімдердің жалақысын есептеу, оқу құралдары мен басқа да ресурстардың шығындарын есептеу мәселелерін реттейді.
Цифрлық жүйенің сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске ықпалы
Сыбайлас жемқорлық – көптеген елдерде, оның ішінде Қазақстанда, білім беру жүйесінің дамуына теріс әсер ететін маңызды факторлардың бірі болып табылады. Түркістан облысындағы пилоттық жобаның басты артықшылығы – білім беру ұйымдарында бюджеттік қаражаттың пайдалануын ашық әрі қолжетімді етіп көрсетуі. Цифрлық есептеу жүйесі арқылы барлық қаржылық операциялар автоматтандырылады, бұл бухгалтерлік қателіктерді азайтып, бюджеттің ұрлануын болдырмайды.
Мұндай жүйелер мемлекеттік қызметкерлердің заңсыз әрекеттерін анықтауға мүмкіндік береді. Жоба аясында енгізілген биометриялық сәйкестендіру, қызметкерлердің жұмыс уақытын бақылау және бюджеттік өтінімдерді автоматты түрде өңдеу секілді шаралар сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін минимизациялауға бағытталған. Әсіресе, білім беру ұйымдарында еңбек ақы төлеу қорының басқарылуы кезінде жиі кездесетін заңсыздықтар мен бұзушылықтар бұл жүйе арқылы толық жойылмақ.
Білім беру жүйесінің тиімділігін арттыруға аталған цифрлық технологияның әсері мол. Білім беру жүйесінде цифрлық жүйелердің енгізілуі тек қаржылық есепке ғана емес, жалпы оқу процесінің тиімділігін арттыруға да әсер етеді. Мұғалімдердің жалақысының уақытылы төленуі мен оқу құралдарына жұмсалатын қаржының әділ бөлінуі оқушылардың білім сапасына тікелей әсер етеді. Осылайша, цифрлық жүйелер білім беру ұйымдарының жалпы жұмысын оңтайландырып, білім сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, ақпараттық жүйелердің енгізілуі барлық білім беру ұйымдарында басқарудың бірізділігін қамтамасыз етіп, білім беру саласындағы түрлі әкімшілік қиындықтарды жеңілдетеді. Бұл жоба жергілікті мемлекеттік аудит органдарына ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік береді, бұл да өз кезегінде қаржылық бақылауды күшейтеді.
Цифрлық жүйелердің әлемдік тәжірибедегі орны
орасаң зор. Әлемдегі көптеген елдер цифрлық трансформацияға бет бұрып, білім беру жүйелерінде цифрлық технологияларды қолдануды кеңейтуде. Мысалы, Эстония мен Сингапур сияқты мемлекеттер цифрлық білім беру платформаларын енгізу арқылы білім беру жүйесінің тиімділігін арттырды. Қазақстанның Түркістан облысындағы цифрлық есеп жүйесін енгізу – осы халықаралық тәжірибені қолданудың бір бөлігі болып табылады. Бұл жоба еліміздің білім саласындағы цифрлық технологияларды қолданудағы алға қойған мақсаттарды іске асырудың алғашқы қадамы.
Цифрландыру білім беру ұйымдарына қаржылық және әкімшілік процестерді автоматтандыру арқылы басқару жүйелерінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, цифрлық жүйелер жұмыс уақытын бақылауды, мұғалімдердің жалақысын есептеуді, оқу құралдарының қажеттіліктерін дұрыс анықтауды қамтамасыз етеді. Мұндай шаралар білім беру қызметінің сапасын жоғарылатып, оқушылардың оқу мүмкіндіктерін жақсартады. Бюджет қаражатының тиімді жұмсалуы әлеуметтік-экономикалық салаларда қаржылық тәртіптің орнатылуына ықпал етеді.
Түркістан облысындағы цифрлық жүйе пилоттық жоба ретінде іске қосылғанымен, оның болашақта басқа өңірлерде де енгізілуі мүмкін. Егер жоба сәтті іске асырылып, қажетті нәтижелерге қол жеткізілсе, бұл жүйе еліміздің барлық білім беру ұйымдарында қолданылуы ықтимал. Бұл өз кезегінде білім саласында ашықтықты арттырып, сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін маңызды құрал бола алады.
Цифрлық жүйелерді енгізу кезінде деректер қауіпсіздігі мен құпиялылық мәселелері өте маңызды. Білім беру ұйымдарының ақпараттық жүйесінде жеке деректерді енгізу және өңдеу барысында қауіпсіздік шаралары күшейтілуі керек. Жобаны жүзеге асыру барысында деректерді қорғаудың халықаралық стандарттарына сәйкес әдістер қолданылуы қажет. Бұл өз кезегінде жүйенің сәтті жұмыс істеуін және пайдаланушылардың ақпараттарының қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
Жоба аяқталғаннан кейін оның тиімділігі тек қаржылық жағдаймен ғана емес, білім беру сапасының жақсаруымен де өлшенеді. Егер автоматтандырылған жүйе бюджеттік қаражаттың тиімді жұмсалуын қамтамасыз етіп, қаржылық ашықтықты арттырса, онда білім беру қызметінің сапасын арттыруға да оң әсер етеді. Жүйе қолданылған сайын оның тиімділігі артып, тұтастай білім беру саласының даму бағыты өзгеруі мүмкін.
Қорытындылай келе, цифрлық жүйелердің білім беру саласында қолданылуы – бұл тек қана заманауи талаптарға жауап беру ғана емес, сыбайлас жемқорлықпен күресудің тиімді құралы. Түркістан облысындағы пилоттық жоба білім беру ұйымдарында қаржылық операцияларды басқарудың жаңа моделін ұсынады. Бұл жүйе бюджеттік қаражатты тиімді пайдалану мен сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуда маңызды рөл атқарады. Сондықтан, цифрландыруға негізделген мұндай жобалар Қазақстанның білім беру жүйесінің ашықтығын және тиімділігін арттыруға өз үлесін қосатыны сөзсіз.
