Қазақ тіліндегі жалғыз қазақ мектебін аман алып қалған кім?

Мектеп алғаш ашылған кезде «Қаскелең қазақ мектебі» деп аталып, 1937-1938 оқу жылының 1 қыркүйегінде алғаш рет өз шәкірттерін қабылдай бастаған еді. Ал 1945 жылы ұлы ойшыл, данышпан Абай Құнанбайұлының 100 жылдық мерейтойына орай білім ұясына ақынның аты берілді. Сол кезде Қаскелең қаласындағы балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан қазақ балалары да жаңадан ашылған қазақ мектебінде біліп алады, тіпті Тұрар ауылындағы мектептің жоғарғы сынып оқушылары да қатынап оқи бастайды.

Сонау жылдары «Қазақ мектебі ашылды!» деген жағымды жаңалық Қаскелеңге жақын маңдағы ауыл-аймақ жұртын қуантқаны соншалық, қашықтау болса да, баласының ана тілінде білім алғанын құптап, жаңа мектепке береді.

Дәл осы алғашқы қазақ мектебін әу баста үш оқушы ғана бітірген екен. Бір сөзбен айтқанда, Қарасай ауданындағы алғашқы қазақ мектебі ұлт тілін, ділін, тарихы мен шежіресін қаншама қиын кезеңнен аман сақтап, бүгінге жеткізген білім ордасы. Биыл тамыры тереңде жатқан қара шаңыраққа 85 жыл толып отыр.

Әрине, сапалы білім беру мен өркендеп дамуға үлес қосқан мектеп басшыларының еңбегі ерен. Солардың ішінде ұзақ уақыт қызмет атқарған директорлар Әбдірахман Байжанов пен Мәрия Мұқанованы атап өтпеуге болмас. Әсіресе, мектепке аға пионер вожатыйлықтан директорлыққа дейін өсіп, зейнетке шыққан Мәрия Хамзақызы ұстаз қауымына 1960-70 жылдары кең насихатталған Ресей, Украина, Белоруссия білім майталмандарының озық идеясын алып, сол уақытта танымал болған Липецк мектебі мұғалімдерінің оқыту әдіс-тәсілін терең зерттеуге, оны сабақ барысында пайдалануға мүмкіндік берген. Білім ұясының мұрағат қорында сақталған мәліметтерде 1979-1999 жылдары директор болған Мәрия Мұқанованың мына пікірі ешкімді бейжай қалдырмас.

«Бұл аудандағы жалғыз қазақ мектебі болды. 1962 жылы қыздар институтынан бір топ қыз тәжірибеден өтуге келдік те, еңбекке араласып кеттік. Содан сатылап, 1979 жылы директор қызметін атқардым. Жалғыз қазақ мектебін сақтап қалу оңай тиген жоқ. Сол үшін интернат ашуға тура келді. Сол кезде 300-370 мектепті сақтап қалдық. Заман өзгергеніне байланысты орыс мектебінен балалар ағылып келді. Өзбекстан, Қарақалпақстан, Арал жақтан 700 балаға жетті. Бұл мектеп тарихында болмаған балалардың саны» деген.

«Ұстазы жақсының ұстамы жақсы» дегендей, кадр мәселесіне ерекше көңіл бөлген М.Хамзақызы: «Мен ұзақ жылғы еңбек жолымда мұғалім ретінде мықты, бірақ адам ретінде таяз, сондай-ақ адамгершілігі мықты, бірақ нашар мұғалімді көрдім» дейді. Осылайша, ұстаздық жолда аянбай еңбек еткен Мәрия Хамзақызы білім ордасын мектеп-интернаттан гимназия мәртебесіне дейін көтереді.

85 жылдық мерейтойға жету жолында қаншама қалтарыс-бұлтарыстан өткен қара шаңырақта әр жылдары қызмет еткен басшылардың сіңірген еңбегі зор. Білім ұясына ұлы ойшыл Абай Құнанбайұлының есімі берілген соң, Абай мұрасын терең насихаттауға, зерделеуге мән берілді. Ардагер-ұстаз, абайтанушы Ақылия Бекбайқызы «Абай әлемі» кабинетін ашып, Семейдегі Абай мұражайындағы құнды жәдігерлердің көшірмесін жасатады. Сондай-ақ, өзі ашып, редакторлық еткен «Абай нұры» мектепішілік газеті өскелең ұрпақты шығармашылық ізденіске баулуға, жазуға машықтануға үйретті.

«Абай ойының тереңдігі, көркемдігі кейінгі ұрпаққа әр түрлі мәселені шешуге, өз жолын табуға көмектеседі. Абай дүниетанымын танып, оны ғылым негізінде ұғыну үшін оның ұлттық рухани жүйесін дүниежүзілік ой еркіндігінің дамуымен байланыстыруға болады», – дейді ардагер ұстаз.

Ал гимназияны 1999-2005 жылдар арасында басқарған Нағима Сағатқызы 1991 жылға дейін Қаскелең ауданындағы 55 мектептің ішіндегі жалғыз қазақ мектебін жаңа сатыға көтерді. 2002 жылы Парламент мәжілісіне мәселені жеткізіп, білім мазмұнын жетілдіруде жаңа табыстарға қол жеткізді. Оқушылар облыстық, республикалық Дарын, ҚҒА қатысып, жүлделі орындарға ие болды. Мектеп «Өзін өзі тану» пәні бойынша республикалық «Бөбек» қорының тәжірибе алаңы болып, республикалық деңгейде бірталай іс-шара атқарды. 2003 жылы РИПТ, АОМКДИ тірек мектебі болып, ұлттық құндылықтарға негізделген кешенді тәрбие жобасы іске асырылды. «85 жылдық ғұмырында айтулы мектептермен бәсекелесе қатар тұрып, жанкештілікпен тәуелсіздікке жеткен мектеп. Бұл мерейтой облыс аясында ғана емес, республикалық деңгейде атап өтілуі керек», – дейді ұстаз.

Сондай-ақ, ақын Шекербек Садықановтың басшылығымен жас ақындар мектебі құрылып, клуб қызметі жанданып, жас буынның жан-жақты білім алуына кең жол ашылды.Тұңғыш рет мектеп-гимназияның жаңа мектеп формасы енгізілді. Гимназия 2002 жылы Т.М.Мажикеевтің басшылығымен облыстық серіктес бес мектептің құрамына енді.

Сондай-ақ, 2005-2013 жылдары мектептің тізгінін қолына алған Мұхамедярова Баян Әбдікерімқызы кезінде қара шаңырақ күрделі жөндеуден өтіп, сыныптар жаңа құрал-жабдықтармен толығып, материалдық-техникалық базасы жаңартылды. Осы игі істің басы-қасында болған Б. Әбдікерімқызы істің көзін тауып, басқа мекемелермен серіктестік орнатып, мультимедиялық кабинет ашып, оны компьютерлермен, интерактивті тақталармен қамтамасыз етті. Осылайша білім сапасын, мектептегі оқу-тәрбие жұмысын жаңа белеске көтерді дей аламыз. Тіпті, қазақтың маңдайалды қаламгерлері Бердібек Соқпақбаев, Мұхтар Шаханов, Қадыр Мырзалиев, Тұманбай Молдағалиев, Мұхтар Мағауин, Мариям Хакімжанова, Фариза Оңғарсынова қонақта болып, жас өрендермен өнегелі, өрелі сұхбаттар өткізген кездер еді бұл.

«Мектепке 1982 жылы бірінші сәуірде келдім. Ол кезде қазақ мектептері жоқтың қасы еді. Маған «Бір ғана қазақ мектебі, қалғаны орыс, аралас екі үш мектеп бар» деді. Бірден қазақ мектебіне баратынымды айттым», – дейді өткенді еске алған Баян Әбдікерімқызы.

Кейін басшылыққа Тұрсын Әділбекқызының келуі – мектеп-гимназияға тың ізденістер мен жаңа серпін әкелді. Атап айтқанда, робототехника бағытындағы STEM лабораториясы, НЗМ үлгісіндегі заманауи жаңа кітапхана, мектептің 1- қабатындағы жөндеу жұмыстары мен жаңа акт залы ашылып, 2015 жылы Назарбаев Зияткерлік мектептерінің педагогикалық идеяларын таратушы тірек мектебі мәртебесіне ие болды. Нәтижесінде республикалық «Үздік мектеп-2021» байқауында «Үздік аудандық мектеп» номинациясы бойынша бас жүлдені жеңіп алды. Ал мектепке «25 ән, 25 кітап» жобасы енгелі жас буынға ұлттық құндылықтар негізінде тәлім-тәрбие беруде көшбасшылық танытты.

2022-2023 оқу жылынан бері Абай атындағы мектеп-гимназияның тасын өрге домалатып жүрген Айгүл Сатанқызы Кемпірбаева айтулы 85 жылдық мерейтойы қарсаңында білім ордасының тарихын ұлықтау және дәріптеу жұмысына қызу кіріскен. «Мен осы білім ордасының бесінші мектеп директорымын. Әр жастағы буын өкілдері бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істеп, өмірлік тәжірибемен бөлісуі өте маңызды. Сондықтан да ұрпақтар сабақтастығы – білім ордамыздың брендіне айналған.

   Біз сапалы білім мен шығармашылық ізденісті қатар алып жүреміз. Жетістігіміз өте көп. Оқушылардың шығармашылығын көрсетіп отыратын республикалық «Оқуға құштар» youtube каналы бар. Қуыршақ театрын ашқалы бері Қаскелең қаласындағы балалабақшаларға барып өнерін көрсетіп келеміз. Оқушыларға жан-жақты білім беретін ұстаз құрамы әрқашан да қара шаңырақ Абай атындағы мектеп-гимназиясының абыройын биік ұстауда. Мектеп-гимназияда Ы.Алтынсарин төсбелгісінің иегерлері (М.Мұқанова, Б.Мұхамедярова, К.Ахметова, А.Бекбаева, Н.Сағатова, Ү.Садывакасова ), ҚР Білім Беру ісінің Құрметті қызметкерлері (М.Мұқанова, А.Бекбаева, Б.Мұхамедярова, Н.Сағатова) басқа да жоғары марапаттардың иегерлері еңбек етіп жүр. 2022 жылы мектеп-гимназия тарихында тұңғыш рет «Үздік педагог» конкурсының жеңімпазы атанған тарих пәнінің мұғалімі А.А.Әбішева да біздің мақтанышымыз», – дейді Айгүл Сатанқызы.

Тарихы тереңде жатқан білім ордасын әр жылдары басқарған мектеп директорларының әр сөзінен өздері жұмыс істеген осы білім мекемесіне қатысты ерекше сезімін аңғару қиын емес. Олар – өз ісінің майталмандары ғана емес, ұлтын сүйген, қазақ тілінде білім алғысы келген әр оқушысына ата-анасындай ерекше жанашыр болған кісілер. Әрқайсысының мектеп тарихында алатын орны мен қосқан үлесі зор.