Гендерлік теңдік: Қоғамның үйлесімді дамуының кепілі
Қазіргі әлемде гендерлік теңдік – тек құқықтық мәселе емес, сонымен қатар қоғамның тұрақты дамуының маңызды факторы. Ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз ету – кез келген мемлекет үшін басты міндеттердің бірі.
Қазақстан гендерлік теңдік саясатына ерекше көңіл бөліп, бірқатар заңнамалық реформалар мен әлеуметтік бағдарламаларды іске асырды. Әйелдердің білім алуға, еңбек етуге, кәсіпкерлікпен айналысуға және басқарушы лауазымдарға келуіне мүмкіндіктер кеңейтілді. Сонымен қатар, отбасылық саясатты жетілдіру арқылы ерлер мен әйелдердің үй шаруасы мен бала тәрбиесіндегі тең міндеттерін қамтамасыз етуге бағытталған шаралар қабылдануда.
Гендерлік теңдік – бұл ерлер мен әйелдердің әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени салаларда бірдей құқықтары мен мүмкіндіктері болуы. Ол тек заң жүзінде ғана емес, сонымен қатар күнделікті өмірде де көрініс табуы тиіс.
Гендерлік теңдіктің негізгі қағидалары:
– Ерлер мен әйелдердің білім алуда, еңбек нарығында, саясатта және бизнесте тең мүмкіндіктерге ие болуы.
– Отбасылық міндеттерді теңдей бөлісу.
– Жынысына байланысты кемсітушілік пен зорлық-зомбылықтың алдын алу.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері ерлер мен әйелдердің құқықтарын теңестіруге бағытталған заңнамалық реформалар жүргізді. «Қазақстан Республикасындағы ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктеріне кепілдік беру туралы» заң 2009 жылы қабылданып, гендерлік саясаттың негізін қалады.
Гендерлік теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған негізгі шаралар:
- Білім беру саласында теңдік – ерлер мен әйелдерге сапалы білім алуға тең жағдай жасау.
- Экономикалық мүмкіндіктерді кеңейту – әйелдерді кәсіпкерлікке ынталандыру, жұмыс орындарында кемсітушілікті жою.
- Саясаттағы теңдік – мемлекеттік басқару органдарында әйелдердің үлесін арттыру.
- Отбасылық саясат – ерлер мен әйелдердің отбасындағы міндеттерін тең дәрежеде атқаруын қолдау.
Қазақстанда гендерлік саясат біртіндеп жүзеге асып жатқанымен, әлі де шешімін таппаған мәселелер бар. Қоғамдағы дәстүрлі көзқарастар мен гендерлік стереотиптер әйелдердің мансаптық өсуіне, саяси белсенділігіне және экономикалық дербестігіне белгілі бір деңгейде кедергі келтіруде. Сондай-ақ, әйелдер мен ерлердің жалақы айырмашылығы, басқарушы қызметтердегі әйелдердің аздығы және тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелері толық шешімін тапқан жоқ.
– Әйелдер мен ерлердің еңбекақысындағы айырмашылық.
– Жоғары лауазымды қызметтерде әйелдердің аз болуы.
– Қоғамдағы дәстүрлі көзқарастардың гендерлік теңдікке әсері.
– Отбасындағы және жұмыс орнындағы гендерлік стереотиптер.
Гендерлік теңдікті толық қамтамасыз ету үшін келесі шараларды жүзеге асыру қажет:
Заңнаманы жетілдіру – жұмыс орнында және қоғамда әйелдер мен ерлердің құқықтарын қорғау тетіктерін күшейту.
Білім беру жүйесін дамыту – мектептерде және университеттерде гендерлік теңдік туралы түсінік қалыптастыру.
Әйелдердің экономикалық дербестігін қолдау – кәсіпкерлік бастамаларды дамытуға жағдай жасау.
Қоғамдық сана-сезімді өзгерту – гендерлік теңдік туралы ақпараттық кампаниялар өткізу, дәстүрлі көзқарастарды жаңғырту.
Отбасындағы теңдік – ерлер мен әйелдердің отбасылық және кәсіби өмірді тең дәрежеде үйлестіруін ынталандыру.
Гендерлік теңдік – бұл қоғамның дамуы мен тұрақтылығының маңызды көрсеткіші. Әйелдер мен ерлердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз ету тек әлеуметтік әділеттілікті ғана емес, сонымен қатар елдің экономикалық және мәдени дамуын да қамтамасыз етеді. Қазақстан бұл бағытта үлкен қадамдар жасауда, дегенмен толық теңдікке жету үшін жүйелі және кешенді шаралар қажет.
Гендерлік теңдік – бұл тек әйелдер мен ерлердің заң жүзіндегі тең құқықтары ғана емес, сонымен бірге олардың қоғамдағы шынайы тең мүмкіндіктерге ие болуы. Әділетті әрі тұрақты дамыған мемлекет құру үшін гендерлік теңдікті қамтамасыз ету аса маңызды. Себебі кез келген елдің экономикалық, әлеуметтік және мәдени өсіп-өркендеуі барлық азаматтардың, олардың жынысына қарамастан, толыққанды дамуына және өзін-өзі жүзеге асыруына байланысты.
Толыққанды гендерлік теңдікке қол жеткізу үшін мемлекет, жұмыс берушілер және азаматтық қоғам бірлесе әрекет етуі қажет. Әйелдер мен ерлердің тең құқығы мен мүмкіндіктері қамтамасыз етілгенде ғана еліміз дамудың жаңа деңгейіне көтеріліп, тұрақты әрі әділетті қоғам қалыптастыра алады.
Бұл тек құқық мәселесі ғана емес, сонымен қатар экономикалық және әлеуметтік дамудың кепілі. Әрбір азаматтың өз әлеуетін толық ашуға мүмкіндігі болғанда ғана Қазақстан шынайы өркендеген, заманауи және әділетті елге айналады. Сондықтан бұл бағыттағы бастамаларды жалғастыру, жетілдіру және қоғамның әр мүшесін осы үдерістің бір бөлігіне айналдыру – уақыт талабы.
