«Жау жоқ деме, жар астында» – Депутаттар елдегі қауіпсіздікті күшейту керек деп есептейді

NEGE тілшісінің сауалына жауап берген депутат Айдос Сарым визаның енуі Қазақстан мен Ресей арасындағы қарым-қатынасты және Еуразиялық кеңістікті бұзады дейді.

«Оның қағидасының бірі – еңбек күшінің емін-еркін ел арасында жүріп тұруы. Менің ойымша, бұл эмоцияға толы шешім сияқты. Бір жағынан, ол Ресейде болған терористік актінің қаһарынан туындаған үрей. Бірақ менің білетінім, Ресей қоғамы сол Орта Азиядан келіп істейтін азаматтардың еңбегінсіз өмір сүре алмайды. Олар Орта азиялық еңбек мигранттарысыз қоқысын да шығара алмайды, көшесін де сыпыра алмайды, ыдысын да жуа алмайды. Сондықтан, енді кем дегенде бір-екі ай осы байбалам әлі де болатын сияқты. Бірақ, соғыс жүріп жатқан ел болғандықтан төлқұжатты тексеруді күшейтетін болар. Түбі бұл қайтадан орнына келетін, сабасына түсетін мәселе. Әрине, егер террористік актілер жиілеп кетпесе... Ондай да қауіп бар екенін жоққа шығармауымыз керек. Себебі күні кеше ғана ДАИШ, яғни ИГИЛ ұйымы «әлі де мұндай акциялар жалғасуы мүмкін, сақтаныңыздар!» деген сияқты өз ақпараттарын таратып жатқанын көрдік», – дейді Айдос Сарым.

«Ради бога! Ресейдің бізге қажеті жоқ»

Айдос Сарым ресейліктердің терактіден кейінгі әрекетін уақытша деп бағаласа, Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи Ресеймен арадағы шекараны жапса да қарсылығым жоқ деп отыр.

«Ради бога! Ресейдің бізге қажеті жоқ. Біз Ресейсіз де күн көреміз. Виза енгізе ме, басқа нәрсе істей ме, ол өз шаруалары. Шекараны жапса өз іштерінде қырылысып, қылқынып, бірімен бірі қырыла берсе мен оған ешқандай қарсылығым жоқ», – дейді Ермұрат Бапи.

NEGE тілшісі депуттан Мәскеудегі теракт Ресейдегі шовинизмді күшейтіп жіберген жоқ па деп сұрады.

«Ресейдегі шовинизм мәселесі қандай өлшеммен өлшенетінін білмеймін. Ол бұрыннан, тіпті өткен ғасырдан бері бар. Олар өзінен кіші халықтың барлығын өзінен төмен санайды. Әбден шовинизмнің шарықтау шегіне жеткен. Сонда біз олар күшейіп кетеді екен деп алаңдап отырамыз ба? Біз оларға жалынамыз ба, жалбарынамыз ба? Сондықтан менің сіздер арқылы қазақстандықтарға айтар ақылым, анау болады екен, мынау болады екен деп, Ресейден қорқудың ешқандай қажеті жоқ. Біз тік жүріп, тура сөйлейтін халықпыз. Ешкімге қиянат жасап жатқан жоқпыз. Өз алдымызға тәуелсіз елміз. Сондықтан біз өз саясатымызды, өз өмірімізді өзіміз шешеміз», – деп отыр депутат Бапи.

Жау жоқ деме, жар астында...

Ресейдегі терактіден кейін көптеген ел өз қауіпсіздіктерін күшейте бастады. Мысалы, Франция террор қаупінің деңгейі жоғары деп мәлімдеп, қоғамдық орындарда әскерилер мен полиция қызметкерлерінің санын арттырды.

Біздің елде де қауіпсіздік мәселесі өзекті тақырыпқа айналды. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Крокустағы оқиғадан кейін елдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын арттыруды тапсырды және терроризммен күресте өзге елдермен байланыста болу керектігін атап өтті.

Сондай-ақ, 27 наурызда өткен Мәжіліс отырысында депутат Айдос Сарым салынып жатқан мәдени-спорттық нысандардың қауіпсіздігін қадағалау керектігін, мәдени шаралар өткізілгенде ұйымдастырушылар құқық қорғау және жедел көмек көрсету орындарымен байланыста болуы тиіс екенін мәлімдеп, Үкіметке сауал жолдады.

Бұдан бөлек депутат елдегі мәдени-спорттық шаралар өткізілетін орындарды террорлық акті, өрт қауіпсіздігі сияқты басқа да қауіп-қатерге қарсы қаншалықты жасақталғанын анықтау қажет деп отыр.

«Қазақта жақсы мақал бар ғой, «жау жоқ деме, жар астында» деген. Қазақстанда бұған дейін де әр түрлі мемлекеттік органдардың дәрежесінде көпшілік баратын орындар бойынша нақты алгоритмдер мен іс-қимыл жоспарлары жасалып, әр объектінің категорялары айқындалған. Бірақ, менің ойымша, қазіргі қоғамдағы ахуалды ескере отырып, олардың қауіпсіздік шараларын бақылауды арттыру керек. Ондай жерлерде кемпір-шал емес, қыздар емес, кәдімгі ер азаматтардың отырғаны қадағалануы тиіс. Сондай мәселелердің бәрі қайтадан қолға алынуы керек деп есептейміз. Ол мәселе тек Ресейде болды деп бір-екі ай ғана жұмыс істеп, кейін ұмытып кетпей, жүйелі түрде ұзақ уақыт бойы тиісті шаралар жүргізілуі керек. Сондықтан да депутаттар Үкіметке сауал жолдап жатырмыз. Менің ойымша, президенттің қауіпсіздікке қатысты берген тапсырмаларының ішінде де бұлар айтылған. Парламент атынан осыны баса айтуды жөн санап отырмыз», – деді Айдос Сарым NEGE тілшісіне.

«70-80 мың теңге айлық алып жатқан қарауылдар бар»

Депутаттың айтуынша, біздің елде адам көп жиналатын қоғамдық орындарда күзетшілер мен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін адамдар талапқа сай емес. Мысалы, мектептер мен ауруханаларда қауіпсіздік пен тыныштықты қамтамасыз етуі үшін әйел адамдар қызмет істейді.

«Терорист демей-ақ қояйық, тентектің өзіне олардың шамасы қаншалықты жетеді? Сол сияқты мәселелерді қайта-қайта көтеріп жатырмыз. Қазір Мәжіліске «жекеменшік ұйымдарды қорғау туралы» заң жобасы келіп түсті. Соның аясында бұл мәселелерді бөлек көтерейік деп отырмыз. Мысалы Қазақстанда 200 мыңға жуық қарауыл бар екен. Олардың сапасы көп жағдайда талапқа сай емес. Жалақылары да мардымсыз. 70-80 мың теңге айлық алып жатқан қарауылдар бар. Олар қандай қауіпсіздікті қамтамасыз ете алады? Осындай мәселе бар. Осының барлығы да сөзсіз жүйелі түрде шешілетін дүние», – деп отыр депутат.

Айдос Сарымның пікірінше, елдегі құрылыс нысандарының да қауіпсіздігін кешенді тексеру керек. Бірқатар заң жобалары аясында осы мәселені депутаттар қарастырмақ екен.

«Қазір мәжіліске Құрылыс Кодексі келіп жатыр. Соның аясында құрылыс мекендері, олардың құрылыс материалының сапасы туралы талқыланады. Яғни, ол ғимарат тез өртеніп кетпеуі керек, оның ішіндегі қорғаныш мәселелері бар, қауіпсіз болуы тиіс. Сонымен бірге мамандарды үйрету мәселелері тағы бар. Қазір Азаматтық қорғаныс туралы заң жұмысқа алынды. Жұмыс топтары жұмыс істеп жатыр. Өте үлкен заң. Төтенше жағдайлар қызметіне қатысты да заң жобасы бар. Соның ішінде де осы мәселерді айқындаған. Мысалы, 2015-2016 жылы бизнеске жол ашамыз, «Doing business» сияқты рейтингтерде орын аламыз деп, көптеген қадағалау мен бақылау нормалары алып тасталған болатын. Қарапайым мысал – сейсмобақылау. Яғни, құрылыстың сейсмикаға сай болуы немесе осындай тексерулерді өткізу және басқа іс-шаралар.

Менің және біздің депутаттардың түсінігінде ең басты құндылық ол – адамның өмірі. Егер қоғам қауіпсіз болатын болса, елімізде бизнес те дамиды. Яғни, адамның өмірі адамның денсаулығы ойыншық болмауы керек. Әрине, біз бизнесті қолдаймыз, елге инвестиция тартылғанын қалаймыз. Дегенмен, басты мәселе ол – біздің өміріміз ғой.

Тағы да айта кететін жағдай, кейде көпшілік ұйымдар, мектептер мен ауруханалар, концерт залдары және спорт залдарының бір-екі айдан кейін шатыры жарылып жатады, басқа да келеңсіз жағдай болып жататынын көріп жүрміз. Ондай жағдайларға біз төзбеуіміз керек», – дейді Айдос Сарым.

Айта кетейік, Ресей тергеу комитетінің мәліметі бойынша «Крокус Сити Холдағы» лаңкестік әрекет кезінде қаза тапқан адамдардың кем дегенде 45-і оқ тигеннен емес, өрттен көз жұмған. Себебі ғимараттағы өрт тез тұтанған, ал төтенше жағдай кезінде сыртқа шығатын қосымша есік жабық болып шыққан.

«Уәлаят Хорасан» ұйымы Қазақстан үшін қауіпті ме?

Қазіргі уақытта Мәскеудегі лаңкестік әрекетті «Уәлаят Хорасан» террористік ұйымы жасады деген күдік бар. Журналистердің сұрағына жауап берген Айдос Сарым бұл ұйымның қаупі туралы айтты.

«Уәлаят Хорасан» ұйымы Қазақстан үшін сөзсіз қауіпті. Олардың арасында орта Азиядан шыққандар да бар. Олар қаржысы бар жоғары мотивацияланған адамдар және біз терорлық акті жасау үшін қандай да бір әскер жинаудың қажеті жоқ екенін түсінеміз. Мемлекетке де, адамдарға да үлкен зиян әкеліп, жапа шектіре алатын бірнеше адамды жасақтаса жеткілікті. Ол тіпті бір немесе екі адам болса да жеткілікті деп ойлаймын. Олардың арасында әскери дайындықтан өткен, тәжірибесі барлары көп. Менің ойымша, біз қазір қатысы бар және шектесетін елдермен координацияны күшейтуіміз керек. Ол арнайы жасақ бағыты бойынша жұмыс істейтін бөлім болуы тиіс», – деді Айдос Сарым.

Сонымен қатар ол Қазақстандағы миграциялық режимді нақты қамтамасыз етуді құзырлы орындардан талап етуіміз керек екенін айтып отыр. Одан бөлек, қоғам ретінде де біраз өзгеруіміз қажет деп есептейді. Оның мәнін депутат былай түсіндірді:

«Бізге бей-жай қарауды азайту керек. Осы ретте шағын мысал келтірейін, кеше ғана Өзбекстанға сапарлап келдім. Ол жақта «Махалля» деп аталатын қоғамдық институт бар. Мысалы, мен бір үйдің ауласына кірсем, әлде бір ақсақал келіп, «мен Махалляның төраға орынбасарымын қайда келдің, қандай пәтерге, не үшін келдің, қай елден келдің» деп сұрап, көлігімнің нөмірін жазып алады. Бұл ол жақта полициялық мемлекет болғанынан емес, ол – тәртіп орнату үшін қажет. Әлемде ешбір арнайы қызмет өз қоғамына арқа сүйемей жұмыс істей алмайды. Біз өз үйімізде осынша пәтер жалға беріледі, мындау тұрмысы төмен отбасы, ал мұнда түсініксіз адамдар жүр, түнде келіп жүк түсіреді деген сияқты өз айналамыз туралы нақты біліп отырғанымыз жөн», – дейді Айдос Сарым.