Құқық бұзушылыққа немқұрайлы қарау – әділдікке жасалған қиянат

Алматы, NEGE. Бүгінде біз түрлі құқық бұзушылықтың куәсі болып жатамыз, жол ережесін елемеу, сыбайлас жемқорлық, қызмет бабын теріс пайдалану, тұрмыстық зорлық-зомбылық, табиғатты ластау немесе ұсақ бұзақылық. Осылардың әрқайсысы қоғамның денесіне түскен жара секілді. Егер жара уақытында емделмесе, ол асқынады. Сол сияқты, егер біз құқық бұзушылыққа дер кезінде тосқауыл қоймасақ, ол терең тамыр жайып, қоғамның дамуына үлкен қауіп төндіреді.

Кейде адамдар өз әрекетінің немесе үнсіздігінің салдарын түсінбей жатады. Мысалы, көшеде біреу заң бұзып жатса, кейбіреулер «бұл менің шаруам емес» деп өте шығады. Біреудің құқы тапталып жатса да, араласуға қорқады немесе ерінеді. Бірақ дәл осындай бейқамдық қоғамды іштен ірітеді. Әрбір азамат өз орнында әділеттілікті қорғауға үлес қосуы тиіс. Себебі әділдік тек сот пен заң органдарының емес, бүкіл халықтың ортақ жауапкершілігі.

Құқықтық сана мен мәдениет әр адамның бойынан басталады. Егер әр азамат өз құқы мен міндетін білсе, заңға құрметпен қараса, онда қоғам да өркениетті жолмен дамиды. Керісінше, заңды елемей, өз пайдасын ғана ойлаған адам көбейсе, онда әділдік әлсірейді. Сол үшін де құқықтық мәдениетті қалыптастыру, жастарға әділдік пен ар-ождан, жауапкершілік пен адамгершілік ұғымдарын үйрету бүгінгі күннің басты талабы.

Мемлекет тарапынан заң үстемдігін қамтамасыз ету, құқық бұзушылықтың алдын алу бағытында көптеген бағдарламалар жүзеге асуда. Алайда қандай да бір заң қаншалықты жетілдірілгенімен, егер азаматтар немқұрайлы болса, оның күші азаяды. Заңды қағаз емес, оны қолдайтын адамдар мықты етеді. Ал егер қоғамда «бәрібір ештеңе өзгермейді» деген ой орнықса, онда әділетсіздікке жол ашылады. Сондықтан азаматтардың белсенді ұстанымы мен әділдікке деген ішкі сенімі ең күшті қорған.

Құқық бұзушылыққа бейжай қарау адамдық қасиетке де қайшы. Ар-ождан мен ұят кез келген заңнан биік моральдық өлшем. Әділ адам өз пайдасы үшін өзгенің құқығын таптамайды, және де әділетсіздікке куә болса, үндемей қалмайды. Біздің қоғамға осындай белсенді, адал әрі ұлт тағдырына бей-жай қарамайтын азаматтар керек.

Әділдік – сырттан келетін ұғым емес, ол адамның жүрегінен, тәрбиесінен, көзқарасынан бастау алады. Әркім өз отбасынан, өз жұмыс орнынан, өз ортасынан әділдікті орнатуға атсалысса, тұтас елдің рухани деңгейі көтеріледі. Кішкентай әділетсіздікке көз жұму үлкен заңсыздықтың бастамасы. Ал кішкентай әділ іс үлкен өзгерістің бастауы.

Қоғамдық сана мен әділеттілік ұғымы бір-бірімен тығыз байланысты. Мысалы, шенеуніктің пара алуы немесе қызметін асыра пайдалану тек оның жеке кінәсі емес, сонымен қатар қоғамдағы бейқамдықтың, немқұрайлықтың көрінісі. Егер сол адамға айналасындағы әріптестері, достары, азаматтар қарсы тұрып, оны айыптаса, онда ол әрекетке бармас еді. Демек, құқық бұзушылықтың тамыры кейде қоғамның үнсіздігінен өседі.

Әрбір азаматтың белсенді өмірлік ұстанымы елдің ең үлкен байлығы. Азаматтық сана қалыптасқан жерде сыбайлас жемқорлық та, заңсыздық та азаяды. Заңның қадірін білген адам өз құқығын қорғай алады және өзгенің құқығына да қол сұқпайды. Бұл нағыз өркениетті қоғамның белгісі.

Құқық бұзушылыққа немқұрайлы қарау тек бір адамның ісі емес, ұлттың болашағына төнген қауіп. Себебі әділетсіздік тамыр жайған жерде даму болмайды. Ал әділдік орнаған елде сенім, тыныштық және рухани тазалық орнайды. Біз ұрпағымызға әділ, адал қоғам қалдыруды қаласақ, ең алдымен өзіміз заң мен әділдікке құрметпен қарауды үйренуіміз керек.

Адам баласы үшін ең ұлы құндылық ар мен намыс. Ал ар мен намыс  әділдіктің негізі. Сондықтан әрқайсымыз өз жүрегімізге сұрақ қоя білейік: «Мен әділмін бе? Мен заң бұзғанды көріп үнсіз қалмаймын ба?»

Егер осы сұраққа шынайы жауап бере алсақ, онда біз қоғамды өзгерте аламыз.

Құқық бұзушылыққа немқұрайлы қарау қоғамның ішкі рухын әлсірететін, әділдікке балта шабатын ең қауіпті дерттердің бірі. Әділетсіздікке көз жұму – зұлымдықты үнсіз қолдау деген сөз. Егер біз әділетсіздікке қарсы тұрмасақ, онда ол қалыпты құбылысқа айналады. Мұндай жағдайда заңның да, ардың да қадірі кетеді. Ал әділдік жоғалған жерде адамгершілік те азаяды, қоғамда сенім мен бірлік әлсірейді.

Әр азамат өз орнында әділдікті қорғауға, заңға бағынуға және бұзақылыққа жол бермеуге міндетті. Бұл – тек құқық қорғау органдарының емес, бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігі. Өйткені әділдік елдің іргетасы, ал іргетас мықты болмаса, ешбір ғимарат берік тұрмайды. Сол сияқты, әділетсіз қоғам ешқашан өркендемейді.

Қазіргі таңда құқықтық мәдениетті қалыптастыру, азаматтық сана мен ар-ожданды нығайту – мемлекет саясатының маңызды бағыттарының бірі. Бірақ заңның күші тек қағазда емес, оны құрметтейтін адамдардың жүрегінде. Егер әр адам өз әрекетіне жауап беріп, өз ортасында әділдікті орнатуға тырысса, онда қоғам өздігінен тазарады.

Құқық бұзушылықпен күрестің ең тиімді жолы алдын алу және бейқамдыққа жол бермеу. Біздің үнсіздігіміз кейде біреудің қайғысына, біреудің әділетсіз жаза алуына, біреудің құқы тапталуына себеп болуы мүмкін. Сол үшін әрқайсымыз кішкентай болса да әділ шешім қабылдап, әділетсіздікке бейтарап қалмауға тиіспіз.

Әділ қоғам орнату ұрпақ алдындағы қасиетті борыш. Бұл жолда тек заң ғана емес, ар мен намыс, рух пен сана да жетекші болуы тиіс. Әркім өз бойындағы жауапкершілікті сезініп, қоғамның тағдырына бей-жай қарамаса, онда біз шынайы әділ, таза, сенімді қоғам құра аламыз.

Қорытындылай айтқанда, құқық бұзушылыққа немқұрайлы қарау тек заң алдындағы қателік емес, рухани әлсіздік белгісі. Әділдік үшін күресу – ерлік, ал үнсіздік – әділетсіздікке жол. Әділетсіздікке қарсы шыққан әрбір адам – елдің болашағын қорғаған адам. Сондықтан әрқайсымыз әділдік пен ар-ұят жолынан айнымай, өз орнымызда әділ болуға ұмтылайық. Себебі әділдік бар жерде ғана қоғамның болашағы жарқын, мемлекет мықты, халықтың абыройы биік болады.