Мұхамеджан Тазабек: Қадыровтың інісімен шәй ішіп, Шейхтармен аңға шықтым...

• Сұхбаттың басы: Мұхамеджан Тазабек қайдан ақша алатынын айтты: «Бір қарасам, банк картама 1 млн теңге түсіп тұрады»

«Күн сайын ондаған әйелмен кездесемін»

– Көбінесе жастарды тезге салып, мотивация беретініңізді білуші едік. Әлеуметтік желідегі парақшаңызда «Бір әйелмен кездесіп, екі сағат сөйлесіп, суицид жасағысы келген райынан қайтардым» депсіз. Сіз кәсіби психологсыз ба? Психология бойынша Ресейде кандидаттықты қорғағаныңызды естіп едік. Ол еңбегіңізді қайдан оқуға болады?

– Иә, қорғадым. Ол орыс тілінде жазылған соң, сол кездегі жасалған жұмыс болып қалды. Бірақ Мұхамеджан жаны жылаған қарындастарға қамқор болу үшін, әйелдерге психологиялық екі ауыз жылы сөз айту үшін Ресейдің, Өзбекстанның, ҚазҰУ-дың дипломы болуы шарт па? Табиғи психолог екенімізді айтыс сахнасында талай дәлелдегенбіз.

Пихологияның ширыққан шыңы айтыс сахнасында ғой. Қасымда қарсылас айтыскер ақын мен көрермендер, сондай-ақ Тұманбай, Ақселеу, Әбіш, Қадыр бастаған әділқазы мүшелері қолына қалам алып қарап отыр. Осы жерде психолог ретінде үш тараптың да ішіне кіріп-шығуың керек. Неге қазір Айнұрдың (Тұрсынбаева – ред.) жолы болып, мықты мотиватор болып кетті? Себебі, оның да өне бойында майталман ақындық жатыр.

А.Тұрсынбаева

Құрманғазы да консерватория бітірген жоқ. Бірақ оның дүниесін Құрманғазы консерваториясында оқығандар зерттеп тауыса алмай жатыр. Абайдың дипломы жоқ, бірақ одан асқан психологымыз бар ма?

Халыққа қызмет жасап, рухани байланыста болу үшін сенің белгілі бір мамандық иесі болуың шарт емес. Мысалы, батыр Бауыржан Момышұлы 1943 жылы келген кезде жазушы Сәбит Мұқанов, Мұхтар Әуезовтер шақырып, бүкіл академиктерге соғыс психологиясы жайында лекция оқытқан. Ол кәсіби психолог немесе әскери академик емес еді. Бірақ адамдар бір-бірінің қасиетін таныған кезде, бағалай бастайды.

Сіздіңше, қоғамда диплом сатып алған адам жоқ па? Ғылыми атақты қолдан жасап алған адам жоқ па? Олар да қызметте тіршілігін жасап жүр ғой. Қонаевтың үйінде тұрып, батасын алып, сол кісінің ақыл-тәрбиесін алғандығымның өзі – қаншама адамға психологиялық дәріс беруіме жеткілікті құжат.

Белгілі ақын Тұманбай Молдағалиевтің үйінде түнеп, Қадыр Мырза Әлінің жанында жүрдім. Сол кезеңдердегі бір айтыс үстінде Қадыр аға мен жайлы «Мұхамеджанның қоғамдағы адамдардың психологиялық дертін емдейтін сөзі бар» деді. Қадырдың осы пікірін желкеме іліп қойып, кісі қабылдасам, біреуге қиянат жасап жатырмын ба?

Сол сияқты әлеуметтік желідегі жазбамда бір әйелдің мәселесі ғана айтылды. Күн сайын мүмкіндік болса ондаған әйелмен кездесемін. Сізге дейін ҚазҰУ-дың химия факульетінде 200-дей студентпен кездесіп, 2 сағат дәріс оқыдым. Соның 190-ы телефонға түсіріп отырды. Ертең олар бір-біріне көрсетеді, ата-анасына тыңдатады, талқылайды. Ол жерден шығып, орта деңгейдегі 25 бизнесменге бардым. Түнгі сағат 12-де сізге сұхбат беріп отырмын.

– Сонда алдыңызға келген әйел сізге бар сырын жайып сала ма?

– Жауап табу үшін айтады. Әйелдер сезімтал, ақымақ емес. Қоғамдағы психологтарға, трендте жүрген адамдарға қарайды. «Әйел жанын кім түсінуі мүмкін?» деп өзінше таразылайды. Кей әйел алдағы он жылдықты таразылап болжай алмас, бірақ көзіне көрініп тұрған нәрсені дәл танып, ішіңдегі айтпағыңды сезгіш келеді. Олар өте тактик. Сондықтан сенің дәрісіңді тыңдаған әйел шын не өтірігін тез сезіп қояды. Әйел қауымында сезімталдық қасиет өте күшті.

Ал еркектер жылдам қозғала қоймайды. Әлеуметтік желіде қиылған сөздерім кең тарап жатқан соң, әйелдердің алдынан көп шығады. Сосын бес-алты лекциямды тыңдап, менімен кездескісі, жиналып тыңдағысы келеді. Аптасына төрт мәрте тек әйелдерге дәріс оқимын. Олар – бизнесте, саудада жүрген әйелдер, оралман келіншектер, студент қыздар...

Күйеуі басқа әйелге кетіп қалған, баласымен арадағы түсініспеушілік, қызы тыңдамай құрбысына кеткен немесе кәріс мәдениетінің құрбанына айналған сияқты мәселелерді айтады. 47 жасқа дейінгі тәжірибемді салып, әлем ғұламалары, шығыс пен батыс даналарының ойларынан түйгенімді тәлім қылып беремін. Әр кездесуге ыждаһаттылықпен дайындаламын. Өйткені, бұл – үлкен жауапкершілік.

«Біздің әйелдердің шыңғырған дауысы жаһанның құлағын жарып жатыр»

– Қоғам неге дайын дүниені тыңдап, сонымен жүргенге үйреніп алды? Жалпы, сізге неге сұраныс артты? Қандай артықшылығым бар деп ойлайсыз?

– Қазақ ертеден көбінде ауыз әдебиетімен өмір сүрген. Ғибратты көбінесе құлақпен қабылдағысы келеді. Неге десеңіз, үш мәселе бар.

Бірінші, ақпарат көп, бірақ оны қорыта алмайды. Оған біреу шайнап беруі керек. Екіншіден, қазақ психологиясын жақсы білем. Қазақтың байымен де, кедейімен де, патшасымен де пақырымен де араластым. Сосын ақын болған соң, ойды жинақтап айтып беретін Алла берген тіл бар.

– Оларды да тегін қабылдайсыз ба?

– Тегін. Ешкімнен ақша алмаймын. Кеше кездескенде асылып өлгісі келетінін айтқан әйел кетерінде «Аға, сыяпатым бар еді» деп жатыр. «Қазір салонға барып сол ақшаға өзіңе ұнайтын нәрсені жасата ғой» дедім. 2 сағат 15 минут отырыппыз.

– Мұндай кездесудің бәріне уақытты қайдан табасыз?

– Күнделікті жоспар бойынша жүремін. Жұмыс жоспарымның үш қабаты бар. Айына бір рет шетелге барып, достарыммен кездесіп, масс-медиадағы әлемдік әріптестермен жұмыс істеймін. Екіншіден, республиканың әр аймағынан мені асыға күтіп отырғандар бар. Кесте құрып, рет-ретімен барып қайтамын. Әрі күнделікті мойнымда тұрған жеке шаруаларым бар.

– Таяуда үш баласымен 9 қабаттан секірген ананың оқиғасы қоғамды дүр сілкінтті. Неге қатыгез, бойкүйез болып кеттік?

– Бізде ғана емес, бүкіл әлемде сондай. Кешегі Ленин, Троцкий заманынан бастап, социализмді үлгі ретінде ұсынғанда екі нәрсеге басымдық берді: «Отбасы және ұлттық құндылық деген болмайды. Оның орнына қоғамдық және социалистік құндылық болады. Сенің бақытыңды партия шешіп, бақытсыздығыңа партия жауап береді» деп, отбасы мен ұлттық құндылыққа тосқауыл қойды.

Содан бергі жүздеген жыл бойы жеңілумен келеміз. Батыс бізге ақпараттық билігін жүргізіп, демократияның негізгі үлгісі солар болып тұрған кезде олардың рухани дертіне иммунитеті бар да, бізде жоқ.

Мысалы, батыс елдерінде әйел тұрмысқа шықпай-ақ белсенді өмір сүре алады. Ал шығыс һәм мұсылман елдерінің әйелі біреуге арқа сүйемей, алдыға жүре алмай жатады. Сүрінеміз, қиналамыз, ашынамыз. Біздің менталитет осындай.

Кешегі Кеңес қоғамындағы жоғалтқан жеңілістерімізге жаһанданудың дауылы келген кезде әлі толық отарсызданбаған, тұлғасы толық дамымаған өзінің құндылық тамырларын бір-біріне жалғастырмаған ел ең үлкен соққы алды. Сондықтан бізде суицид алға шығып кетті. Біздің әйелдердің шыңғырған дауысы жаһанның құлағын жарып жатқаны сол. Неге? Себебі, қайсыбір әділетті дами бастаған қоғамның рахатын әуелі әйел көреді. Ал қоғамда әділетсіздік пен қиянат салтанат құрса, бірінші таяқты әйел жейді. Өйткені, олар әрдайым қамқорлық пен рахат өмірді бірінші көруі тиіс тұлғалар еді.

Ол отбасында қыз ретінде ұлдан гөрі көбірек рахат көруі керек еді, ол әйел болған кезде де жылулықты күйеуінен көбірек көру керек еді, ол әже болған кезде немере құшақтап, ілтипатты атадан көбірек керек еді. Сондықтан осындай ілтипатты ешкім көрсетпесе, қамқорлық пен көмек жасалмаса, әйел құлазиды. Еркек іштен тынып, қан қысымы көтеріліп, инсульттан көп қайтыс болып кетіп жатады. Ал әйелдер ішіндегісін шығарады, жыламай тұра алмайды, біреуге сырын айтпай жүре алмайды. «Жеңгең білді дегенше, жер жүзі білді десейші» демекші, әйелдің сыры тез тарап кетеді. Досқа айтылса жақсы, дұшпан керісінше пайдаланады.

Өз басым қаншама жылдан бері қазақ әйелінің көз жасын сүрту арқылы, олардың өз орнын біліп, қадірлі адамдар екенін ұқтырып, тіпті қоғам, ұлт үшін әйелден артық капитал жоқ екенін айтумен келе жатырмын.

Себебі бақытты, жүрегі орнықты әйел мықты ұл тәрбиелейді, мықты жігіттер ғана әлсіз әйелді жылатпайды. Ал бұрмалаушылар контексті қиып алып, «Ойбай, әйелді есек деді, итке теңеді» дейді.

«Қазақ – феминист халық»

– Жасыратын несі бар, қазір көп жағдайда отбасында еркек емес, әйел белсенді болып кетті. Бар ауыртпалық та соларға түсіп отыр...

– Бұл барлық жерде солай. Әлем елдерінде бар жағдай. Қазір әлем шым-шытырық, бір-бірімен қым-қуыт араласып кетті. Осы тұрғыда екі нәрсені айтамын. Өзінің орнын білгенге Алланың рақымы жаусын деген бар. Ана болған кезде – ана, маман болған кезде маман болу керек. Адам өзінің табиғатына қарсы шықпауы керек. Өмірлік серігін тауып, ұрпақ өрбітуі керек. Ал енді мәнсап қуу, қызмет істеу ол адамның қабілетіне, ортасына байланысты. Реті келсе, неге істемеске?

Табиғатынан әр әйел іскер болмайды. Ізденумен тәжірибе жинайды. Ал ер азаматтардың үйде еш жұмыссыз жатуы – жақсылықтың нышаны емес. Өзім әйеліме мәселе туындатпайтын, төңіректегі анам, енем, қарындасымды риза ететіндей еркек болғым келеді. Солай болуға да тырысып жүрмін. Балаларымның тәрбиесі де Аллаға шүкір. Өзім осындай болуға талпынған соң, сол үлгіні қоғамға айтамын.

Кей әйелдің мәнсапты болғанына, кей әйелдің іскер болғанына қарсы емеспін. Бірақ кейбір әйел үйде отырғысы келеді. Неге біз оның еркіне қарсы шығуымыз керек? Сол сияқты жағдайы жақсы болса да, үйден шыққысы кеп тұратын әйел бар. Біздің қоғамда екі түрлі насихат жүріп жатыр. Біріншісі, «Әйелге тиіспеңдер, өз білгенін істесін» дейді. Екіншісі, «Күйеуім жағдай жасаса, үйде отырам» дейді. Екеуін де құрметтеу керек. Өйткені, екеуінің де қабілет-қарымына қарай бақытын табуына мүмкіндігі бар.

Шын мәнінде, насихатымның 70-80 пайызы әйелдің қақысы жайында. Өз басым феминизм дегенге екі түрлі көзқараспен қараймын. Қазір қажетті және қате феминизм бар. Дұрыс феминизм – дәстүрлі тарихымызбен бірге келе жатыр. Қазақ – феминист халық. Қазақ феминизмнің пайдасын әуелден көрген. Бірінші – тарихи себеп, екінші – ұлттық тәрбие, үшінші – діни себеп.

Тарихи себепке келсек, жаугершілік заманда еркектер көп қырылды. Отбасындағы бала тәрбиесі, тамақ табу, ағайын арасын байланыстыру әйелдің басына түсті. Рудың аты аналардың атымен аталды. «Алыптың артында ана тұрады» дедік. Осылайша, аналар белгілі бір дәрежеде отбасылық, қоғамдық мәселелерді шешті. Соғыс кезінде мүгедек болып оралған ерлердің мүмкіншілігі шектеулі болғанда аналар тылда жүріп, балаларын етегіне байлап тәрбиелеп, өзі асырады. Сөйтіп, ұрпақ әкесіне қарағанда анасының қамқорлығын көріп өсті. Сол себептен біз тарихи тұрғыдан феминизмге бойұсынған халықпыз.  

Екінші, ұлттық тұрғыдан алсақ, әйелді езген халық емеспіз. Біз отбасында сыйлықты алдымен қызға берген халықпыз. Қазақ қызының жасауын жиырма жыл жасаған. Бір сәукелесінің өзін бір үйір жылқыға істеткен. Қызды қуанту үшін не істемегенбіз? Отбасында ұлдың болмаса да, қыздың оң жақта орны бар еді. Сондықтан ертеде киіз үйдің ішінен қыз киімін ауыстырып, тарана алатындай бұрыш жасап бергенбіз. Қызды көште де сыландыра құрметтедік. Келін, бәйбіше, әже болған кезде де құрмет тұттық. Яғни, бізде әйел сыйлауға модель бар. Қырық тамырдан құралған америкалықтарда ондай модель жоқ.

Үшіншіден, дін. «Үш қыз тәрбиелеген адам жәннатқа кіреді» дейді. Пайғамбар (с.ғ.с) өзінен бұрын қызын тамақтандыратын. Содан кейін өзі тамақ ішетін. Дінде ең жақсы еркек – әйелімен жақсы қарым-қатынаста болған еркек. Ана мәртебесіне өткен кезде «Жәннат ананың табанының астында» дейміз. Демек, дінде де, ұлттық тәрбиеде де, тарихта да қыз, әйелді биік тұтқан. Бұл –уақытпен сұрыпталып келген табиғи феминизм. Мұны қолдаймын.

Ал жезөкшелердің, біржыныстының құқығын қорғау біздің елде пайда болған мәселе емес еді. Батыстан шығып, сол елде зұлымдыққа ұшыраған қыздардың, әйелдердің құқын қорғау үшін жанталасқан феминизм бар. Кейін салығы мен сынағы қиындаған соң сол жерде әйел құқығын қорғайтын ұйымдар пайда болып, жарғысын жазған. Бізге үш қайнаса сорпасы қосылмайтын мәселені, оның жанұшырған жарғысын әкеліп, еліміздегі әйелдерді ауыздандырғысы келеді. Бізде табиғи феминизм жетерлік. Әйелді сыйлайтын, бақытты қылатын модель толып тұр. Тек қолдана алатын қоғам болса.

«Өзі айтыс көрмесе, қалай сын айтады?»

– Журналист Қасым Аманжол бір сұхбатында айтыскер ақындарға қатысты сыни пікірін айтты. «Олар елдің көңілінен шығатын нәрселерді айтып, түрлі бағытын таңдап алған. Бірақ олардың аудиториясы үнемі жаңарып, толығып отырады». «Адам діншіл болған сайын өзгенің құқын шектей береді» деді. Мұның сізге қатысы жоқ па?

– Діншіл дегенде, секта деп отырған жоқ қой. Керісінше, ақындардың өз аудиториясы бар деп құрметтеп, мойындап отыр деп есептеймін. Меніңше, оның айтқандарының маған еш қатысы жоқ. Қасымның өзі «Тек 90 жылдарға дейінгі айтысты ғана көргем» деді. Көрмеген адам не сын айтады?

Журналист Қасым Аманжол.

– Шынымен, ақындар журналистерден көшіріп алғыш «жеңіл кәсіп иелері» ме?

– Өзі айтысты көрмесе, ол ақын плагиат жасап отыр ма, жоқ па, қайдан біледі? Білмеген нәрсе туралы айтпаған жақсы. Сонау Қонысбай Әбіловтің айтыстарын көрдім депті. Ал қазір Қонысбайды танымайтын ұрпақ өсіп кетті. Олар Ринатты, Жандарбекті, Мұхтарды біледі. Қазақта «Білмейтінді білмеймін деп айту – ғалымдықтың жартысы» деген сөз бар.

«Мені «сәләфи» дегендер дәлелдесін»

– Былтыр қараша айында дін өкілдері жиналған ортада «Жаздым, жаңылдым. Адасқаным рас, алайда қазығымды таптым» деген едіңіз. Бұл сәләфи ағымында болғаныңызды мойындағаныңыз ба?

– Бір үтір ауысса, сөздің мағынасы өзгеріп кетеді. Мен еш жерде, еш уақытта және ешкімнің алдында «радикалды ағымда болдым, адастым» деп айтқан емеспін. Бұл да контекстен жұлынып алынған.  

– Ал өз аузыңызбен айтқан сөз қандай еді?

– «Ақын болдық. Қай жерге барсақ та халық құшағын ашып қарсы алады. Кім көрінгеннің аузына қарадық. Әртүрлі аты шыққан адамдармен таныстым. Мысырда, Пәкістанда, Египетте, Сауд Арабиясында оқып келген таблиғтармен араластым. Жұрт арасында «сәләфит» деп танылған жігіттермен де жақын болдық. Исматулланың шақыртуымен бір рет алдында болдым, Таблихтармен, Хизбут-тахрирлармен тартысып, талай әңгімелестім. Бірақ бұл солармен бірге деген сөз емес қой. Неге?

Ол кезде Діни басқарманың қазіргідей құлаш жаймаған кезі. Сөйтіп жүргенде, әлгі Мысырдан, Саудиядан оқып келген жігіттерге құштарлығымыз артты. Тыңдадық. Қасында жүрдік. Олар мені өз тобына тартып жатқандарын да сезбеген екенмін».

Бар айтылған нәрсе осы. Бірақ олардыкі дұрыс, қате деп баға беретін мен діни ғұлама емеспін.   

– Бірақ ел алдында кешірім сұрағандай болдыңыз ғой...

– Кешірім сұраған жоқпын. «Кейбір нәрселерді Діни басқармадағы бас мүфтидің айтуынан түсінгендерім бар» дедім. Жұрт оны кешірім сұрады деп түсінсе, өзі біледі.

– Онда қоғам сізге неге сенбейді? Сіздің бүгінгі күні де жасап жүрген дүниеңіздің астарынан жат ағымның элементтерін тауып, күмәнданатындар көп қой.

– Көп дегеніңмен келіспеймін. Керісінше, көп адам сенеді. Сенбейтіні – азғантай ғана. Барлық адамға ұнау міндетім емес. Өйткені, бір ғана Инстаграмдағы парақшама 1 млн 800 мың адам тіркелген. Соның 500-і дұрыс пікір жазса, бесеуі қарсы пікір жазады. Осы бесеудің ішінде қалам ұстағандар да бар. Фейсбукте де солай. Сондықтан көбі қарсы дегенге келіспеймін.

Біз қазір медиа биографиямызбен өмір сүріп жатқан халықпыз. Әркім ақпараттың тұтқыны. Ақпарат кімнің қолында? Ақпарат маған негатив қарайтындардың қолында болса, халық арасына қалаған ойын жүзеге асыра береді. Олар кімді жақсы көрсетем десе – жақсы көрсетеді, кімді жаман көрсеткісі келсе – жаман көрсетеді. Маған сенбейтіндер – мені танымайтындар. Солардың 99 пайызы мені өмірде көрмегендер немесе бірге сапарлас болмағандар.

Жаңа Қасым бауырым өмірі көрмеген айтыс жайында пікір айтып отыр ғой. Бірақ өз сөзі өзіне қайшы. Айтысты көрмеймін деп, ол жайында ауыз толтырып пікір айтады. Сол сияқты Мұхамеджанды көрмей, білмей жатып «Ол билікті қорғай береді», «діни ағымы бөлек» деген пікір айтады. Ал өзім дәл сондай болмаған соң көңіліме алмаймын. Ондай болсам, «Апыр-ай, мыналар әлсіз жерімнен ұра берді ғой» деп қуыстанар едім. Ондай болмаған соң сенімді жүрмін. Мен еш уақытта ешқашан діни ағымда болған жоқпын. «Жұрттың аузын күзетсең, күн көрмейсің» дейді Абай.

– Онда неге бір кездері сапситып сақал өсірдіңіз?

– Біріншіден, сақал сектаның сипаты емес. Екіншіден, шашын өсіре ме, сақал өсіре ме, тырнағын өсіре ме, ол – әркімнің құқығы. Әрі ол шабыттанып, шалықтап жүрген жас кездер болатын. Дінтанушы Мұртаза Бұлытайдың да 1990 жылдардағы суретінде сақалы ұзын. Абайдың да әйгілі отбасылық фотосында қырыққа толмаған ұлдарының асақалы қысқа емес.

Мен – Халифа Алтайдың шәкіртімін. 90-жылдардан бері Халифа Алтайдың қасында жүрдім, 2000-жылдары көмекшісі болдым.  

– Ал «Асыл арнаның» орнына ашылған «Тәлім TV»-да ешқандай діни элемент жоқ па?

– «Тәлім TV» – отбасылық, рухани, ұлттық дүниелерді қамтитын телеарна. Дінге қатысты дүниенің бәрін Діни басқарманың өз арнасы береді. Мен ашқан кезде Діни басқарманың телеарна ашатын әлеуеті де, ниеті де болған жоқ. Қазір ғалымдар да, мамандар да табылып, қаржылық жағдайы келді. «Діни контентті өздеріңіз жүргізіңіздер, ал өзім жаңа концепциядағы арна жасаймын» дедім.

«Зомбиге» айналдырып, жетектеп кеткен журналистер турасында

– Жалпы, бұрын телеарнаға журналист алар кезде қыз-келіншектердің міндетті түрде хиджап киюін талап еттіңіз бе?

– Білмедім. Оны өзім естімедім. 

– «Кезінде Тазабектің қоластында істеген журналист, оператор мамандары алыстан қашады екен» деген әңгіме қаншалықты рас?

– Ондай жоқ. Ол өсек қой. Ешқайсысының маған өкпесі жоқ. Діни тұрғыдан келіспей кеткен ештеңе жоқ. Ал жалақысына, денсаулығына, әлеуметтік жағдайына байланысты кеткендер бар.

– Журналист Арман Сқабылұлы «Осыдан он жыл бұрын болашағы бар, кілең талантты бір топ шәкіртімнің санасын улап (өзінің миссионерлерінің қолымен), «зомбиге» айналдырып, жетектеп кетіп еді» деген еді...

Журналист Арман Сқабылұлы.

– Ол ағамыздың өз ойы ғой. Мен ешкімнің алдындағы шәкіртін тартып ап, қасына ерген інісін ертіп кеткен жоқпын. Бұл ойдың Арекеңе қатысы жоқ, дегенмен кейбір ағаларымыз өзінің аға бола алмағанынан көрмей, рухани кемелдік іздеген жастарды кіналап жатады. Бұл да кеңестік кезеңнің құрбаны болған ұрпақтың кеселі шығар.

Қазір – өзгеріп, дамып, тұлғаңды шыңдап отыратын заман. Парасатың мен білімің, мейірімің мен махаббатың бір бас биік тұрмаса, қасыңа ерген шәкірт түгілі қойныңдағы қатының да керек қылмай, кетіп қалады. Елге аға болатын тұлғалар түгілі бүкіл әйелдер, қыздар қауымы ізденіп, дамып, мотивацияланып жатыр. Жастарда діни сұраныс бар ма, оны да дұрыс жолмен беріп, қажетін қамтамасыз етуіміз керек. Бұрынғы замандағыдай ағаларының тостына таң қалып, айтқан анекдоты мен приколына мәз боп жүретін ұрпақ жоқ. Әлем ашылып, дүние кеңейіп, жастар өзгеріп жатыр. Біз де жастармен жақсы жаққа бірге өзгермесек, қажетсіз боп қаламыз. Арынды жастарға аға болу үшін үлкен еңбек керек. Ал оны діннен, сатқындықтан көру – дәрменсіздік.

Біреуді біреу «сәләфит» деген соң дәлелдеу керек қой. Жақтым күйе, жаптым жала деген дұрыс емес. Кез келген дүние туралы айттың ба, дәлелде. Ақындардың плагиат жасайтынын айттың ба, дәлелде. Мұхамеджанды сәләфи дедің бе, дәлелде. Ал дәлелің жоқ па, оның бәрі сенің ұятыңа.

– Түркия президенті Режеп Ердоғанның ұлы Біләлмен қандай байланысыңыз бар?

– Қандай байланыс болуы мүмкін? Әлем ашық болған соң араласасың. Рамзан Қадыровтың інілерімен шәй ішемін. Хабибпен жыл сайын қажылықта бірге боламын. Ресейлік Порохова апамның үйінде қонақ болдым, Әлаудиновпен Мәскеу төрінде талай дәмдес болдым. Дубайдың шейхтарының балаларымен аңға шықтық. Одан кімге не зиян?

Сол сияқты Ердоғанның баласымен де ұлттық спорт бойынша байланысым бар. Индиялық атақты доктор Закир Найк қонаққа шақырып тұрады. Ахмад деген досым Ұлыбританияда парламентте лорд болып отыр. Кембридже профессор достарым бар. Малайзияның тұңғыш космонавты Музафар Шукор – жақын досым. Сол сияқты әлем бойынша достарым өте көп.

Қазақ баласы ауылда ғана қап кетпей, дүние жүзінің ықпалды тұлғаларымен араласса қуанбаймыз ба?! Димашқа, Генаға не үшін қуанамыз? Сол сияқты байланыстар ғой.

– «Дикий» Арманмен ше? Соңғы кезде спортшыларға рух беріп, ақша таратып өте белсенді болып жүр. Онымен байланысыңыз жоқ па?

– Көрген жерде амандасамыз. Саяси жоба ма, жоқ па, білмеймін. Бұқар жыраудың «Ей, Қанжығалы қарт Бөгенбай, сен кім едің? Бір кезде тақымы кеппес ұры едің...» деген тарихи сөзі бар. Сол заманда әртүрлі себеппен барымтада жүрген жігіттерді қазақтың билері ортағы тартып, елдің мүддесіне жарайтын қызметкер етіп жіберген. Ол «Дикий» Арман бола ма, басқа біреу бола ма, егер елдің, ұлттың мүддесіне жұмыс істесе, ешкімді кері тебуге болмайды. Ал оны қылмыскер дедің бе, дәлелде! Дәлел жоқ болса, сыртынан ғайбат айтуға болмайды.

– Сіз өзіңізді қазақтың Төле биі сезінетін сияқтысыз...

– Жай ғана Құдайдың құлы, қазақтың ұлымын. Бірінші кезекте әке-шешеме ұят келтірмесем деймін. Жас шағымда «Пәленшенің баласы болмағыр екен» деген сөзді естіртпеу үшін өмір сүрдім. Осы жасыма дейін бір тал шылым шегіп, бір грамм шарап ішпеген адаммын.

Одан кейін мұсылманшылыққа келген соң, «Мына мұсылман өтірікші екен, сөзінде тұрмайды екен» деп айтпасын деп ініге аға, ағаға іні, әйелге қамқор болуға тырыстым.

«Мұхамеджан тәкәппар болып кетіпті» деп айтпасын деп шақырған жұрттың құдайы тамағына барып, аптасына екі қарапайым қазақтың баласының тұсауын кесіп, батамды беремін. Халыққа қызметті аяғыммен барып жасап жүрмін. Қай уақытта да халықпен біргемін. Сондықтан өсек пен әңгімені, ғайбат пен жанашырлықты ажырата алсақ, ел болып кетер едік деп ойлаймын. Өсек естісек, өре түрегеліп, біреудің жақсылығын көрмеуге тырысамыз. Қоғамнан көріп отырған ауру осы.

Қазақ – өкпешіл. Бірақ мені жамандап жазатындарға алғысым шексіз. Себебі, олар мені ат ізін салмаған аудиторияларға танымал етті. Шынымен, менде сол жаман қасиеттер болса, халық менен баяғыда безіп кетер еді. Кемшіліксіз емеспіз, бірақ кеңшілікті тұғыр қылған халқым қазір, керісінше, жолымды тосып отыр.

– Сұхбатыңызға рақмет!

Сұхбаттасқан Динара МЫҢЖАСАР, Алматы.