Өңірлерді газдандыру өзекті мәселе
Еліміздің өңірлерін жаппай газдандыру экологиялық тұрғыдан тиімді болумен қатар халықтың өмір сүру сапасын арттырып, жұмыс күшін жеңілдететіні анық. Күнделікті тұрмысқа қажет тауарлық газдың қолжетімділігі де баламалы отын сатып алу жолында қаражат үнемдеп, жылу маусымынан сенімді шығуға мүмкіндік береді.
Айта кетейік, жыл басында Энергетика министрлігі елдімекендерді газдандыру межесі бойынша 45 жобаны іске асыру үшін 65,9 млрд теңге бөлінгенін мәлімдеді. Егер осы жылы атқарылуға тиіс игі жоспарлар ойдағыдай жүзеге асар болса, еліміз бойынша газдандыру деңгейі 62% - ға дейін артып, 12,4 млн-нан астам тұрғын толықтай газбен қамтамасыз етіледі деген болжам бар.
«Қазіргі таңда Солтүстік және Шығыс Қазақстан өңірлерін газдандыру бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр. Бұл ретте екі бағыт бойынша қызу жұмыс істелуде. Атап айтар болсақ, «Сарыарқа» магистралдық газ құбырынан Астана-Көкшетау және Көкшетау-Петропавл қалаларына дейін газ жүйесі тартылуда. Екінші бағыт Ресей федерациясынан газ тарту мәселесіне қатысты. Осы мақсатта әзірге екіжақты келіссөз жүргізіліп жатыр», – дейді Энергетика министрлігіне қарасты газ өнеркәсібі департаментінен Аян Хамидуллин.
Газдандыру мәселесі бойынша үміт күткен жобалардың бірі –автоматтандырылған «Фин-120» газ реттеу станциясын салу. Мұнымен қатар Атырау облысындағы магистральды газ құбырын бұру да бірақатр жоспардың орындалуына негіз болады. Бұл Атырау қаласының Еуропаға жақын аймағына қажетті газ көлемін қамтамасыз ету жолында газ құбырының өткізу қабілетін арттыруға септігін тигізеді. Мұның аталған өңірдің өнеркәсібін өркендетуге зор мүмкіндік сыйлайтынын айта кеткен жөн.
Министрліктің жоспар-жоралғысына зер салсақ, 2025 жылы «Талдықорған-Үшарал» магистральды газ құбырының құрылысы аяқталып, қолданысқа берілуге тиіс. Аталған аймақта 302 шақырым газ құбырының құрылысы қарқынды жүріп жатыр. Жоба 124 мың адамды газбен қамтамасыз етеді дейтін болсақ, орта есепке шаққанда Жетісу облысының 66 елді мекені табиғи газбен қамтылады екен.
Энергетика министрлігінің жіті назарға алған межесіне ден қойсақ, ағымдағы жылы жеті өңірді газдандыру күннің басты мәселесіне қойылған. Осы ретте халықтың әлеуметтік осал топтарын газдандыру жұмыстары да назаран тыс қалмады. Мәселен, өткен 2024 жылы «Әлеуметтік әмиян» бастамасы аясында Батыс Қазақстан облысы мен Шымкент қаласының біраз тұрғындарына тауарлық газ таратуға 24 пайыз жеңілдік қарастырылды.
«6000-ға жуық адамды газбен қамтыған бұл пилоттық жоба 5 ай бойы жүзеге асырылды. Енді алдағы уақытта цифрландырылуға және өзге өңірлерге қанат жаюға бағытталады, - деді Энергетика министрлігі елді қуантқан ақпаратта.
«ҚазТранс Аймақ» АҚ-ның таратқан ақпаратқа сүйенсек, 2025 жылдың басындағы жағдай бойынша елімізде 12 миллионнан астам адам табиғи газға қол жеткізген. Бұл халықты газдандыру деңгейі 61,8%-ті құрағанын білдіреді. Дегенмен, газбен қамтамасыз етуде қиындық тудырып отырған өңірлер жоқ дей алмаймыз. Мұның қыр-сырын «QAZAQGAZ AIMAQ» АҚ активтерді басқару департаментінің директоры Береке Ізімберген түсіндірді.
«Республика төңірегінде газдандыру бойынша 2023-2030 жылдарға арналған арнайы жоспар бекітілген. Онда көздегеніміз газбен қамтамасыз етудің 61,8 пайыздан 65 пайызға дейін арттыру. Бірден жүз пайыздық көрсеткішке қол жеткізу мүмкін емес жағдай. Себебі газ құбырларын тарту біріншіден –уақытты, екіншіден – қомақты қаражатты қажет етеді.
Мысалы, еліміздің Батыс өңірінде газдандыру мөлшері 90 пайыздан жоғары болғандықтан, тек газ құбырларының қуатттылығын арттыру бойынша ғана жұмыс жүргізілетіні анық. Енді Орталық және Оңтүстік өңірлерді газбен қамтамасыз ету жұмыстары қолға алынып отыр. Осы жолда «Бейнеу-Бозой-Шымкент» және «Талдықорған-Үшарал» магистральды газ құбырларының кезекті желісін жандандырған жөн. Бұл Батыс өңірде өндірілетін газды Оңтүстік өңірлерге тасымалдайтын игі жоба саналады», – деді Ізімберген.
Иә, «Бейнеу-Бозой-Шымкент» газ құбыры құрылысының екінші кезеңі сәтті аяқталар болса, газ құбырының өткізу қабілеті жылына 15 миллиард текше метрге дейін артатын болады. Бұл оңтүстік, солтүстік және орталық өңірлердің тұрғындарын газбен тұрақты түрде қамтуға жол ашады. Айта кетейік, жоба катарлық инвестормен бірлесе жүзеге асырылып жатыр.
Елімізде табиғи газға қол жеткізе алмай отырған ауыл-аймақтар саны жеткілікті. Ал ұзын-сонар салынып жатқан газ құбырларының қауқары алыстағы ағайындарды көгілдір отынмен қамтамасыз етуге жете ме?! Энергетика министрлігі газ өнеркәсібі департаментінің бөлім басшысы Аян Хамидуллин бұл мәселе төңірегінде: «Жергілікті атқарушы органдар ауылдарды газдандыру мақсатында жобалық сметалық құжаттар әзірлеп жатыр. Бөлінетін бюджет жеткізуші және ауылішілік газға қол жеткізуге мүмкіндік береді», – деп шалғайдағы жұртқа үміт берді.
Республика көлемінде халық көп қоныстанған аймақ есебінде Түркістан облысында газдандыру жұмыстары қарқынды түрде жүргізіліп жатыр. Осы орайда өңір бойынша 64 жоба қолға алынған. Оның ішіндегі 38-і биыл аяқталуға тиіс. Бұл туралы жуырда облыс әкімі Нұралхан Көшеровтің төрағалымен өткен жиын барысында мәлім болды.
Облысты газдандырудың 2027 жылға дейінгі жоспары бекітілсе керек. Егер алда атқаруға тиіс жұмыстар жемісті нәтиже берсе, өңірдегі газбен қамтамасыз етілген елдімекендер саны 765-ке жетеді.
Айта кетейік, Қазақстан транзиттік әлеуетті де арттыруда. 2023 жылдың қазан айында Ресей газының Өзбекстан Республикасына транзиті іске қосылғаны бар. Атап айтар болсақ, 2023 жылы 1,28 млрд текше метр, 2024 жылы – 5,6 млрд текше метр газ тасымалданған. Ал биыл 7,3 млрд текше метрге дейін ұлғайту көзделсе, алда бұл көрсеткішті 11 млрд текше метрге дейін ұлғайту межеленген.
Қазақстаннан көршілес жатқан Қытайға газ экспортталатынын айта кеткеніміз де жөн. Мысалы, өткен жылы 5,655 миллиард текше метр көлемінде тауарлық газ тартылған. Есеп-қисапқа салар болсақ, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 1,6%-ке артық екен. Мұның экономикалық тұрғыдан қайтарымы бар болар. Оны алдағы күннің еншісінен күтеміз...
