Джан Эдуард: Қазақстан біздің де Отанға айналды
Қазақстанда өмір сүріп жатқан этностың бірі – қытай. Еліміздің ірі қалаларына қоныс тепкен этнос мәдениеті мен салт-дәстүрін дамытудан кенде емес.
Ассамблеяның 30 жылдығы қарсаңында Алматыдағы Қытай мәдени орталығының президенті Джан Эдуард Дя-Чун мырзамен сөйлескен едік.
– Алматыдағы Қытай мәдени орталығы бірлестігі қашан құрылды?
– «Алматы Қытай мәдени орталығы» үкіметтік емес ұйымы 2001 жылы құрылған. Орталық Қазақстан мен Қытай арасындағы мәдени байланыстарды нығайтумен, мәдени алмасуды ілгерілетумен, көрмелер, концерттер, шеберлік сабақтарын ұйымдастырумен, сонымен қатар қытай тілі мен мәдениетін үйренуге бағытталған білім беру бағдарламаларын белсенді түрде жүргізумен айналысады. Бүгінде орталық халықтар арасындағы өзара түсіністік пен сыйластықты дамытуға, сондай-ақ Қытай мәдениетін Қазақстанда ілгерілетуге бағытталған қызметін атқарып келеді.
– Қазір Қазақстанда қанша қытай тұрады? Негізінен олар қай аймақта шоғырланған?
– Соңғы санақ деректері бойынша Қазақстанда шамамен 3424 қытай тұрады. Дегенмен, бұл нақты көрсеткіш емес. Қытайлар әсіресе, Алматы сияқты ірі қалаларда және елдің Қытай шекарасына жақын шығыс аймақтарында шоғырланған. Сол сияқты Қазақстанның басқа да ірі қалаларында, мысалы, Астана мен Шымкентте тұратын қытай этносы көп.
– Қытай халқының Қазақстанға қоныстану тарихы туралы қысқаша мәлімет бере кетсеңіз. Қытай этносының салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы, қазақ халқымен байланысы туралы не айтасыз?
– Қытай халқының Қазақстанға қоныс аудару тарихы ХХ ғасырдың ортасынан, кеңестік кезеңде Қытайдағы саяси-әлеуметтік күйзелістерден қашып, қытайлардың Қазақстанға қоныс аударуынан басталады. Қытайлар негізінен Алматы облысы, Шығыс Қазақстан облысы сияқты шығыс аймақтарға қоныстанды. Олар егіншілік, сауда, қолөнермен айналысып, бірте-бірте Қазақстанның қоғамдық-мәдени өміріне сіңісіп кетті.
Қазақстандағы қытай этносы Қытайдың жаңа жылын тойлау (көктем мерекесі), үлкендерді құрметтеу дәстүрі, қытай медицинасын қолдану сияқты көптеген дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды сақтайды. Бұл дәстүрлер қазақ мәдениетімен, әсіресе, қонақжайлылық пен аға ұрпақты құрметтеумен органикалық түрде астасып жатыр.
– Қытай этносына Ассамблея не берді?
– Қазақстан халықтары ассамблеясының қытай этносы үшін басты пайдасы – Қазақстандағы қытай халқының мәдени және тілдік дәстүрлерін сақтау және дамыту, сондай-ақ әртүрлі этностар арасындағы өзара іс-қимылды нығайту үшін алаң құру. Ассамблея әлеуметтік және мәдени дамуға және тәжірибе алмасуға мүмкіндік беру арқылы қытайлықтардың қоғамға интеграциялануына көмектеседі.
Жалпы, Қазақстан халқы ассамблеясы еліміздегі ұлтаралық келісім мен тұрақтылықты сақтауда шешуші рөл атқарады. Қазақстан көпұлтты мемлекет, ассамблея барлық этностардың ортақ кеңістігін құруға ықпал етеді.Бұл мәдени әртүрлілікті сақтауға көмектесіп қана қоймайды, сонымен қатар қақтығыстарды шешуге және әлеуметтік келісімді нығайтуға мүмкіндік береді.
– Биыл Қазақстан халқы ассамблеясына – 30 жыл. Институттың қоғамдағы рөлі қандай?
– Қазақстан халықтары ассамблеясының 30 жылдағы қоғамдағы рөлі маңызды және сан қырлы. Ассамблея құрылғалы бері әртүрлі этностар арасындағы әртүрлілік пен ынтымақтастықты дамытатын маңызды институттардың біріне айналды. Ол қоғамда өзара түсіністік пен толеранттылықтың дамуына ықпал етеді, сондай-ақ Қазақстанның барлық этнос пен мәдениеттердің құқықтары сақталатын ел ретіндегі оң имиджін қалыптастырады.
– Қытай ұлтының басты ерекшелігі неде? Қазақстан сіз үшін екінші Отанға айналды ма?
– Қытай ұлтының басты ерекшелігі – салт-дәстүр мен отбасылық құндылықтарды құрметтеу, сондай-ақ келісім мен тұрақтылыққа ұмтылу. Біз әрқашан тәртіпке, еңбекке, үлкенді сыйлауға негізделген өмір салтын бағалаймыз.
Қазақстан менің де Отаныма айналды, осында туып-өскен этникалық қытай ретінде бұл ел жай ғана тұрғылықты жер емес, халықтар арасындағы бірлік пен достықтың символы. Өмірде өсу және даму мүмкіндігін берген осы өркендеп келе жатқан қауымдастықтың бір бөлігі болғанымды мақтан тұтамын.
