Балғынбек пен Сара күдікті кооперативті НЕГЕ жарнамалап жүр?

Әрқайсысына бір-екі минуттан аялдап, тыңдап та көрдім. Айтыскер ақын Сара Тоқтамысованың парақшасына келгенде, кідірдім еріксіз. Өзгеріп кетіпті. Хиджап киген. Екі сөзінің бірі – «Иншалла». Бірақ өзінің саласына мүлдем қатысы жоқ бір маманмен сұхбаттасып отыр.

«Әр қазақ баспаналы болсын», «Қазақ қашанғы қаңғып жүреді?!.» деген сарында әңгіме айтады. Әлгі сұхбат құрған кооператив маманы да ақын Сараның 1,1 млн оқырманына үй, көлік алудың қыр-сырын айтып, жарнамалап жатыр армансыз.

Бұл не деген батпан құйрық? Қазақтың үйлі болуына Сараның не қатысы бар? Айтыскер ақын кооперативке жарнама жасау арқылы қаншама адамды қатарға қосты екен? Сол тікелей эфирдің өзінде бірталай оқырман «Менің де баспанам жоқ, кімге жазылсам болады?» деп жапатармағай сұрап жатты. Тағы біреулер: «Алданып қалмаңыздар! Үйлі болып жатқанның бәрі – өз адамдары» деген пікір қалдырды.

Сенгің-ақ келеді, бірақ көңілде күдік көп. Содан журналистік жұмысыма кірісіп кетіп: «Бұл қандай кооператив? Егер ертең жарнамды құйсам, алданып қалмаймын ба? Сол кезде, Сара, сіз кепіл боласыз ба? Алда-жалда ақшасын құйып, баспанасына қол жеткізе алмағандарға қай бетіңізбен қарар едіңіз?», – деген бірнеше сауалыма жауап алғым келді. Бұл – тәуекелге бел буып, қомақты ақша салатын кез келген адамды мазалауы тиіс сауал.  

Қандай түлен түрткенін білмеймін, ақын қыз ә дегеннен-ақ: «Сіз қандай адамсыз? Ішіңізде травма толып қалған ғой. Сұбһан Алла! Алла тағала пейіліңізге берсін. Жүрегіңізде күдік болса, кіріп керек емес. Қазір жұрт сауатты. Ойланып істейді бәрін. Сенбейсіз бе, онда вообще тіркелмей-ақ қойыңыз...», – деп бұлқан-талқан ашуланды. 

Содан бұл кооператив жайында тереңірек білгім кеп, Инстаграмдағы парақшасына кірсем, ақын Балғынбек Имаштың басшысымен жүргізген сұхбаты шыға келді. Бұған айтыскер ақын Балғынбек Имаштың 115 мың оқырманы да имандай сеніп отырғаны кәдік. Бұл ақындарға не болған? Бәрі ақша табудың басқа жолын іздеп кеткен бе? Бұл жайында осы екі ақынның өзінен сұрағым келді.

Сара Тоқтамысова: «Ақын болсақ, отырайық онда... омалып!»

Сара Тоқтамысованың нөмірін теріп, өзімді таныстырып, «Кооперативті неге жарнамалап жүргенін сұраған соң, елге сыйлы ақындар күдікті нәрсеге ұрынбай, қоғамдағы өз орнын білуі керек қой» дегенім сол-ақ еді: «Мен сізге телефонмен жауап бере алмаймын. Ақын емессің бе дейсің, ақын болсақ отырайық онда!» деп тағы дүрсе қоя берді де, тұтқаны қоя салды. «Ақын болсақ, отырайық онда...» дегеніне қарап, «омалып» деген сөзді «жұтып» қойды ма деген ой келді.

Бұдан соң ақын Балғынбек Имашқа телефон шалдық. Балғынбек Сараға қарағанда ұстамды жауап берді.

Балғынбек Имаш: Ернар Айдар емеспін ғой...

– Сіз бар, Сара бар кооперативті жарнамалап кетіпсіздер ғой. Неге? Әлде, ақша табудың жеңіл жолы ма?

– Әрбір қазақ баспаналы болсын деген ниет қой.

–  Әрине, оған қуанамыз. Бірақ сол қазақтың ақшасын сорып жатқан кооператив көп. Оның бәрі «Қазақ баспаналы болсын» деген ниетте емес екенін де жақсы білетін шығарсыз...

– Өзім бұл кооперативті құрған жігітті танимын. Көңілбайды 10 жылдан бері білемін. 60-70 мұқтаж қазаққа тегін үй салып берген.

– Сіздің оқырманыңыз аз емес. Сіз арқылы адам көп келіп жатқаны белгілі. Егер ертең сол қазағыңыз үйлі болмаса, елге қай бетіңізбен қарайсыз? Кооперативтерге алданған танымал адамдар көп қой, осы жағын ойладыңыз ба?

– Жоқ, алады бәрі. Бұлар халықты алдайтын адамдар емес. Сенген соң, жарнамалап жатырмын. Әйтпесе, жарнамаламаймын ғой.

– Кепілдік бар ма? Алданып жатқандар көп...

–  Жоқ, сіз ондайлармен шатастырмаңыз. Біз мұны зерттедік. Танитын адам болған соң, істеп жатқан жұмыстарын бағалап, көзіміз жеткен соң жарнамаладық. Әйтпесе, маған «жарнама жасап бер» деп тура осындай кооперативтің оншақтысы келген. Оларға жасағам жоқ.

– Сонда сізге осы қызметіңіз үшін ақша төледі ме?

– Жо-жоқ, ақша үшін істегем жоқ. Олар мені шақырған да жоқ. Керісінше, мен оларды тікелей эфирге шақырып, халық білсе екен дедім.

–  Қазір той-томалақ азайып кетті. Қалай тегін жарнамалап жүрсіз?

–  Бұлар ақша төлеген жоқ. Олар маған тікелей эфирге шығыңызшы деген де емес. Вообще ақша алып көрген емеспін. Жарнама жасамаймын да. Өзім ұнаған нәрсені тегін-ақ айтамын. Себебі, ел білсе екен деймін.

–  Сол кооператив қанша адамға баспана алып берді?

–  Қазір 93 адам алды. Сіз бізді ломбардты жарнамалағандай көріп тұрсыз ғой. Осы уақытқа дейін ешкімді жарнамалап, ақша алған емеспін. Өнер адамдарымен шатастырма. Оларға ақшасын алып, жарнамалатып, жоқ болып кетеді. Мен 40-тан асқан жасымда ақымақ емес шығармын. Халықты алдап, бірдеңеге ұрындыратындай не бопты? Керісінше, сондайларға қарсымын.

–  Ертең ел алдында сіз жауап бересіз бе?

–  Жоқ, оларға сенемін, уәдесін орындайды. Өзің де ақша салсаң, ала аласың.

– ​Мұндай күмәнді нәрсені сіздердің жарнамалап жүргендеріңіз қызық екен...

– Халық үшін барып жүрміз. Өзімнің туыстарымды кіргіздім. Басқа адамдар да алсын дедім. Халыққа қолайлы. Тексердік қой. Әйтпесе, Ернар Айдар емеспін ғой, «байқамай қалыппын» дейтін.

Сара мен Балғынбектен кейін кооператив басшысының өзіне ден хабарласып көрдік.

Көңілбай Шүкенов: Олардың жарнамасы бес тиынға да керек емес

– Көңілбай, менің де үй алғым келеді. Қандай жолы бар?

– Қанша миллионның үйін алғыңыз келеді? 15-20 млн тұратын баспана алғыңыз келсе, алғашқы жарна ретінде 35 пайызын құясыз.

– Қашан ашылдыңыздар? Кепілдік бересіз бе?

– Неге сіздер жаман жағынан қарайсыздар? 2014 жылдан бері қаншама адамға тегін үй бердім. Соның көбі – қазақ. Біздің артықшылығымыз – пайыз жоқ, кісі ақысын жемейміз. Банкке желініп жүргендер көп. Ал мына бағдарлама 2018 жылдан басталды. Кезек 6-8 айда келеді.

– ​Сіздер жақсы әдіс тауыпсыздар ғой. Оқырманы көп танымал адамдарен сұхбат жүргізіп, адам шақырып жатырсыздар ма? Оларға ақша төлейсіздер ме?

– Балғынбек, Сара – біздің серіктесіміз. Олар маған төлемесе, мен оларға төлемеймін. Екіншіден, олар мені көшеден танып, білген жоқ. Журналистер, сіздер біржақты ғана қарайсыздар. Мысалы, тегін үй салып берсем, жанымнан Бекболат Тілеуханды көрсе, «Е-е, вахабистер екен ғой» дейсіздер. Ал Бекболат Тілеухан жәй іргетасын қаласып, ырымын жасап кетті. Ол бір тиын да бермейді. Бұл жарнама емес, жария садақа. Екінші, ақын Балғынбек Имаш мені бұрыннан біледі. Ол өзі шықты. Сосын Инстаграмда сұхбат жасадық. Ал Сараның бізге жарнама жасап жатқанын білмеймін, бірақ біз оған жарнама жасап беріп жүрміз. Біз оның сандығының тауарын сатып береміз. Олардың жарнамасы бес тиынға да керек емес.

– Мұндай жолмен үй алып бергеннен сіздерге не пайда?

– Қандай пайда болады? 2,5 пайызын халыққа бөліп берсек, қалған 2,5 пайызын шығынға жіберсек, қандай пайда? Әрине, сауап үшін. Біздің қожайынымыз – халық. Біз халыққа қарызбыз. Ешқандай банк халыққа жаны ашымайды. Дүниенің мәні ақшада емес. Ақша – жай ғана қағаз. Ақша үшін жанын, арын сатпайтын біреулер болу керек шығар. Халық өмірін банкке кредит, пайыз төлеп өткізу керек пе? Ең әуелі ниетімізді білуіңіз керек қой. «Неге бұлар өмірін осыған арнады?» деп сұрамайсыз ба?

Түйін сөзді тілшіміз күдікті дүниені жарнамалап жүргендерден емес, заңгерден сұрады.  

Нұра Тынысқызы, заңгер: Алаяқтардың көбі «бес уақыт намаз оқимын» деп сендіреді

– Мұндайларға сенуге болмайды. Өйткені, заң бойынша республика аумағында нақты нормалар бар. Мысалы, банк, қаржы, тұрғын үй мәселесін шешетін ұйымдар, кеше құрылған кооперативтер көп. Тіпті Ресейдің, Украинаның филиалы болып ашылған кооператив аз емес. Оның біреуі өздерінің міндетін орындады дегенді естіген жоқпын. Маған хабарласатындар көп. Әсіресе, жасы келген адамдар көп алданып қалады. 10-20 пайызын құйып, алданған. Адамның сеніміне кіргеннен кейін жалған мәлімет беріп, қашып құтылады. Әрине, ол компаниялардың өз схемасы бар. Оларды сотқа бергенмен, 100 адамның біреуі ғана сотталуы мүмкін. Сөйтіп, банкрот жариялай салады. 100 адамды алдаса, орташа есеппен 2 мың доллардан қаншама ақша жинап алады. Сондықтан бірден сене салмай, ең бірінші тексеру керек. Нарықта неше жылдан жұмыс істеп жүр? Келісім-шартта не жазылған? Соның бәрін оқып, зерттеу керек. Заң, салық органдарына сұрау салып, нақты ақпарат алу қажет.

Індет кезінде де қаншама әншілер халықты алдап кетті. Олар да тиісті ақшасын алды, болды. Жарнамаламастан бұрын өнер адамдары да, ақындар да зерттеп алса деймін. Қазір алаяқтар көбейді. Ресми түрде заңды көмектесті деген компаниялар туралы әлі естігем жоқ. Бір қызық айтайын, осындай алаяқтық әрекетке баратындар жұртты орамал тағып, «бес уақыт намаз оқимын» деп сендіреді. Осындай оқиғаға талай куә болдым. Халыққа «мұндайға сенбеңіздер!» деп 99 пайыз сенімді түрде айта аламын. Бұл өмірде тегін ештеңе жоқ. Өзім мұндай қадамға ешқашан бармаймын.