Пәтер бағасының қымбаттауы — нарық па, әлде спекуляция ма?
Тұрғын үй бағасының күрт өсуі — жасанды сұраныс пен спекуляцияның салдары екенін министрлік те мойындады. Сала сарапшылары қазіргі жағдайдың ең негізгі факторларын атады.
РИЭЛТОРДЫҢ СЫНЫ: БАҒА АҚЫЛҒА ҚОНЫМСЫЗ
Астана, NEGE. Қазақстанның тұрғын үй нарығы соңғы айларда бұрын-соңды болмаған қызу кезеңді бастан өткеріп жатыр. Алматыда бір шаршы метрдің орташа құны 800 мың теңгеден асып, Астанадағы бизнес-класс жобаларында баға 1,3–1,5 млн теңгеге дейін жетуі қоғамдағы жалпы алаңдаушылықты күшейтті.
Әлеуметтік желіде астаналық риэлтор Арман Абденовтің видеоүндеуі қоғам наразылығын тіпті күшейтті. Ол жаңа тұрғын үй кешендеріндегі екі бөлмелі пәтер бағаларын көрсетіп, шынайы таңданысын жасырмады.
«58 шаршы метрлік пәтерді 77–88 млн теңгеге сату деген не? Квадраты 1,3–1,5 млн! Бұны қай логикамен ақтап отырсыздар? Сіздер космосқа емес, межгалактикалық кеңістікке кетіп қалдыңыздар», — деп сынады ол.
Бұл пікір көп азаматтың көңіл-күйін дөп басты. Баға өсімінің объективті себептері бар екені рас, бірақ мұндай деңгейдегі өсуді көптеген мамандар да асыра шарықтату деп бағалап отыр.
ҮКІМЕТ «СПЕКУЛЯТИВТІ КОМПОНЕНТТІ» МОЙЫНДАДЫ МА?
Өткен аптадағы үкімет брифингінде Индустрия және құрылыс министрі Ерсайын Нағаспаев жылжымайтын мүлік бағасының күрт қымбаттауына ашық әрі нақты түсінік берген болатын. Министрдің айтуынша, ведомство жеке құрылыс компанияларының баға саясатына тікелей араласа алмайды. Бұл — нарықтық экономиканың негізгі принципі. Дегенмен, Нағаспаев қазіргі баға динамикасының табиғи факторлармен толық түсіндірілмейтініне ишара жасады.
«Біз, министрлік ретінде, жекеменшік құрылыс компаниялары белгілейтін бағаға тікелей ықпал ете алмаймыз – бұл нарықтың заңдары. Қазір нарықта ажиотаж байқап отырмын. Ол, бәлкім, пәтерлерін тезірек сатқысы келетін құрылыс компаниялары тарапынан әдейі қолдан қыздырылып отыр. Соның салдарынан халықта “тезірек сатып алу керек” деген түсінік қалыптасады. Мен бағаның 30%-ға, тіпті одан да жоғары өсуіне алғышарт көріп тұрған жоқпын», — деді министр.
Яғни, министрлік «спекулятивті компонентті» мойындады.
БАҒАНЫҢ ШАРЫҚТАУЫНА НЕ СЕБЕП?
Қазақстан риэлторлары қауымдастығы президентінің кеңесшісі Нина Лукьяненконың айтуынша, бағаның өсуіне үш фактор әсер етіп отыр. Олар ақпараттық манипуляция, салық реформасына қатысты түсінбеушілік және халықтың сатып алу мүмкіндігінің төмендігі.
«Баға 30–40% өседі деген мәлімдемелер — көбіне құрылыс компанияларының өзінен тараған ақпарат. Бұл нақты талдауға емес, олардың мүддесіне негізделеді», — дейді ол.
2026 жылдан бастап ҚҚС 12%-дан 16%-ға өседі. Алайда сарапшының айтуынша, құрылыс компаниялары бұл шығынды қазірдің өзінде бағаға енгізіп қойған.
«Сұраныс әрқашан болады, бірақ басты фактор — азаматтардың нақты төлем қабілеті. Ол өзгермей тұрып, бағаның шектен тыс өсуі мүмкін емес», — дейді Лукьяненко.
Ол нарықтың 2026 жылдың көктеміне дейін тұрақталмайтынын да атап өтті.
ЭКОНОМИСТ ПІКІРІ: ҚҚС ӘСЕРІ КЕЙІН БАЙҚАЛАДЫ
Ал, экономист Ғалым Құсайыновтың айтуынша, ҚҚС өзгерістерінің ықпалы бірден сезілмейді. Оның есебінше, жаңа ережемен салынатын үйлер нарыққа 2027 жылы шығады. Сол кезде пәтердің өзіндік құны шынымен өседі.
«Қазір халықтың табысы шектеулі. Шығын өссе де, адамдардың төлеу мүмкіндігі артпайды. Сондықтан құрылыс компаниялары жобаларын қысқартуы мүмкін», — дейді Құсайынов.
Экономистің айтуынша, жаңа салықтық талаптар ең алдымен шағын және орта құрылыс компанияларына салмақ түсіреді. Себебі олардың шығындары көбейіп, пайда маржасы айтарлықтай қысқарады.
